«Կենսուրախ էր, կատակասեր, անհնար է հիշել մեկ օր, երբ Հենրիկը տխուր է եղել». Հենրիկ Հովհաննիսյանն անմահացել է նոյեմբերի 7-ին Շուշիում. «Փաստ»
Интервью
«Փաստ» օրաթերթը գրում է.
«Հենրիկի կյանքի օրերից և որևէ մեկը մտա բ ե ր ե լիս չեմ կա ր ո ղ ա ն ա ն ր ա ն տխուր հիշել: Այնքան աշխույժ էր, որ երբեմն կատակով իրեն ասում էի՝ Հենո՛, տանից մի քանի րոպեով գնա, հանգստանանք: Անընդհատ կատակներ էր անում: Ավելի մեծ տարիքում կարող էր հեռախոսով զանգել, ձայնը փոխել և մեր ծանոթներից մեկի նման զրուցել ինձ հետ, երբեմն անգամ հավատում էի, թե այդ մարդն է զանգահարել, հետո ծիծաղում էր, իմանում էի, որ Հենրիկն է»,-«Փաստի» հետ զրույցում ասում է տիկին Նաիրան՝ Հենրիկի մայրիկը:
Նշում է՝ որդին հինգ տարեկանից է դպրոց գնացել: «Գյուղի դպրոցում երկու դասարան պետք է կազմավորվեր, մեկ հոգի պակասում էր: Մեր բարեկամուհին էր դպրոցի տնօրենը, զանգահարեց՝ կարո՞ղ է Հենրիկին ընդունենք դպրոց: Օգոստոսի 28-ն էր, պատրաստված չէինք: Զրուցում էինք, ասացի՝ Հենրի՛կ, կգնա՞ս դպրոց: Հարցրեց՝ որ գնամ, պետք է դաս սովորե՞մ, ասացի՝ հա, արձագանքեց՝ պիտի քնե՞մ դպրոցում, պատասխանեցի՝ ոչ: Մանկապարտեզ դրա համար չէր գնում, չէր սիրում քնել այնտեղ: Անհրաժեշտ ամեն ինչ գնեցինք իր համար: Դպրոց գնաց, մենք էլ այդ օրերին նաև ժապավենով լուսանկարչական ապարատ գնեցինք, իր ամեն քայլը նկարում էինք: Այնքան նկարներ ու տեսանյութեր ունենք»: Մայրիկի խոսքով, մինչև չորրորդ դասարան որդին դպրոցում լավ է սովորել, հետո նրա առաջադիմությունը փոխվեց:
«Հայոց պատմությունն էր շատ սիրում, մաթեմատիկայից էր ուժեղ: Հրաշալի հիշողություն ուներ: Իր հեռախոսի մեջ հեռախոսահամար չկար գրանցված, բոլորի համարներն անգիր գիտեր, անգամ գյուղի մեքենաների համարանիշների թվերն ու տառերն անգիր գիտեր»: Դպրոցն ավարտելուց հետո Հենրիկն ուսումը չի շարունակել: «Մեր բարեկամներից մեկը պանրի արտադրամաս ուներ: Հմտորեն գլուխ էր հանում պանրի արտադրությունից, իր գաղտնիքներով էլ որևէ մեկի հետ չէր կիսվում, իրենից հետո արդեն չորս տարի է՝ ոչ ոք չի կարողանում պանրի այդ տեսակները նույն կերպ պատրաստել»: 2020 թ. հունվարի 17-ին Հենրիկը զորակոչվում է պարտադիր զինվորական ծառայության: Ծառայում էր Արցախում՝ Հադրութում:
«Ոտքի ու ողնաշարի հետ կապված խնդիրներ ուներ, երեք տարի հետաձգվեց իր զորակոչումը: Մյուս տղաս էլ Հենրիկի զորակոչվելուց վեց ամիս հետո մեկնեց ծառայության և իր ընտրությամբ պետք է ծառայեր Հադրութում՝ եղբոր մոտ: Քանի որ կորոնավիրուսի շրջանն էր, սկզբում Մարտունիում է մնացել: Երկու եղբայր իրար հետ էին, բայց պատերազմի ժամանակ, երբ Արգիշտիս վիրավորվել էր, Հենրիկի մոտ չէր եղել: Նա տեղափոխվեց Հայաստան, մեր խնամքի ներքո էր, իրեն էլ չէին տանում Արցախ: Բայց մեզ խաբեց, թե իրեն տանում են, որ գնա եղբոր մոտ: Գնաց, բայց այդպես էլ չհանդիպեցին Հենրիկի հետ»: Ընտանիքը բողոքարկել է Հենրիկին պարտադիր զինվորական ծառայության զորակոչելու որոշումը:
«Բողոքարկել էի իրեն բանակ տանելու որոշումը: Սեպտեմբերի 13-ին դատական նիստ էր, ինքն էլ էր ներկա: Իր բժշկական թղթերով դատը միանշանակ շահելու էինք: Հենրիկը շատ գոհ էր ծառայությունից: Ինձ ասաց. «Արդեն ութ ամիս է, ինչ ծառայում եմ, հարմարվել եմ: Ո՛չ շարային եմ անում, ո՛չ ծանր աշխատանք: Բացի դա, Արգիշտին դիմում է գրել ու եկել ինձ մոտ, հիմա իրեն թողնեմ, գա՞մ, մա՛մ, մի տարի ու մի քանի ամիս է մնացել, կծառայեմ, կգամ տուն»: Դիրքի ճաշարանի պատասխանատուն էր: Այդպես ինձ համոզեց, թե չէ իրեն չէին տանի ծառայության վայր»: Տիկին Նաիրան հիշում է՝ ծառայության ժամանակ Հենրիկն այնքան էր փոխվել, հաղթանդամ դարձել: Բայց պատերազմը փոխում է Հենրիկի ու հարյուրավոր տղաների՝ խաղաղ ծառայելու մտադրությունը: Պատերազմի օրերին ընտանիքը Հենրիկի հետ գրեթե ամենօրյա կապ է ունեցել: «Մեկ անգամ է եղել, որ երկու օր չի զանգել:
Այդ ժամանակ էլ կամավորներից մեկին զանգահարեցի, խնդրեցի, որ հեռախոսն իրեն հասցնի, իր ձայնը լսեմ: Այդ ժամանակ փոքր տղաս վիրավորվել էր: Իր ձայնը լսեցի, հանգստացա: Իրեն չէինք ասում, որ Արգիշտին վիրավոր է: Հադրութի հանձնումից հետո Հենրիկին տեղափոխել էին Մարտունի, այնտեղ իմացել էր, որ եղբայրը վիրավոր է: Իսկ այնտեղից էլ տեղափոխվել էր Շուշի»: Հենրիկի վերջին զանգը եղել է նոյեմբերի 7-ին: «Ասաց՝ մա՛մ, ինձ տանում են Շուշի, իմ հետ Գեղարդ Տոնոյանն է, շատ լավ կռվում է, գումարտակից մեկ զոհ անգամ չունի: Արձագանքեցի՝ Հենո՛ ջան, մի գնա, ախր, դու կարո՞ղ ես վազել: «Մա՛մ, 42 օր հագել եմ կոշիկները, ոտքս չի ցավում, արդեն սովորել եմ: Պետք է գնանք, տեսնենք, թե վերջն ինչ է լինելու»:
Ու դրանից հետո էլ իրենից լուր չենք ունեցել: Նոյեմբերի 9-ին հրադադարը եղավ, գիշերն ամուսինս ճանապարհ ընկավ դեպի Շուշի: Շատ էին ցույց տալիս կադրերը, որ մեր տղաները ճանապարհին, թիկունքից խփված, ընկած էին: Հենրիկն այդ տղաներից մեկն է եղել: Բնականաբար, ամբողջական էր, ուղղակի հրազենային վնասվածք ուներ: Ամուսինս ինձ չէր ասել, թե ինչ է պատահել, ասաց, որ գնում է մեր երկու տղաներին բերի. «Հենոն հիվանդանոցում է, գնում եմ, Արգիշտիի թղթերն էլ տանեմ, որ երկուսին միասին բերեմ տուն»: Հենոյիս ուղարկել էր, իսկ Արգիշտիս էլ արդեն տանն իմացավ, թե ինչ է պատահել»: Տիկին Նաիրան նաև հավելում է՝ նոյեմբերի 7-ին է եղել Հենրիկի վերջին զանգը, բայց նրանք, ովքեր ողջ են մնացել, ասում են, որ դեպքը նոյեմբերի 8-ին է եղել: «Իր հեռախոսն իր գրպանում է եղել: Երբ զրուցում էինք, ասում էր, որ հեռախոսն անջատում և պահում է, հետո միացնում, որ կարողանա մեզ հետ կապ պահել: Այդպես էլ անջատված մնացել էր իր գրպանում:
Գրպանում նաև թուղթ էր եղել՝ վրան գրված իր անուն, ազգանուն, հայրանունը: Երևի, երբ զինվորական գրքույկները հավաքել էին, թղթի վրա գրել է իր տվյալները, որ եթե մի բան պատահի, իրեն շուտ ու հեշտությամբ գտնենք»: Հենրիկից հետո ընտանիքի ապրելու ուժը դարձան նրա եղբայրն ու քույրը և, իհարկե, նրա մասին անգին հիշողությունները: «Մեր բակում փայտերով մի տաղավար էր սարքել: Հայրիկն ասաց՝ Հե՛ն, արի փայտեր բերենք, նորմալ սարքենք, «չէ, թող իմ սարքածով մնա»: Հետո հայրիկը կարգի բերեց, ծռված հատվածներն ուղղեց: Հենոն տեսավ, եկավ ու հենվեց փայտին, որ նորից ծռվի, իր ուզածով պետք է լ իներ: «Բանակից կգամ, շատ սիրուն կսարքեմ, որ տեսնողները մատով ցույց տան»: Հիմա ամուսինս չի կարողանում ձեռք տալ տաղավարին, ասում է՝ Հենոյիս մատները կպել են փայտերին»:
Հ. Գ. - Հենրիկ Հովհաննիսյանը հետմահու պարգևատրվել է «Մարտական ծառայության» մեդալով: Պարգևատրվել է նաև ՀԿ-ների կողմից: Հուղարկավորված է Արագածոտնի մարզի հայրենի Արտենի գյուղի գերեզմանատանը:
Մանրամասները՝ «Փաստ» օրաթերթի այսօրվա համարում
