Իրականում քանի՞սն էին «300 սպարտացիները»
LifestyleՄենք գիտենք, որ...
Մեր թվարկությունից առաջ 480 թվականին Թերմոպոլեի ճակատամարտի ժամանակ Լեոնիդասի գլխավորությամբ 300 սպարտացիները կռվել են Քսերքսեսի 200 000-անոց պարսկական բանակի դեմ և պահպանել Թերմոպոլեի կիրճի մուտքը՝ հնարավորություն տալով հունական մյուս ուժերին նահանջել և միանալ հիմնական զորքին:
Իրականում այնքան էլ այդպես չի եղել:
Իհարկե, պետք է արժանին մատուցել սպարտացի ռազմիկներին, բայց իրականում այդտեղ նրանց հետ կողք կողքի կռվել են նաև ֆիվայական և ֆեյսպեյական աշխարհազորայինները՝ մոտավորապես 2000 ռազմիկ: Ինչպես սպարտացիները, նրանք ևս չեն հանձնվել և զոհվել են հակառակորդի՝ մի քանի տասնյակ անգամ գերազանցող ուժերի դեմ ճակատամարտ տալով: Բացի այդ, լեռան լանջի շրջանցիկ ճանապարհը փակել էին ևս 3 000 հելլեն ռազմիկներ, որոնք ևս այդ օրը հերոսաբար զոհվեցին: Հաշվարկված է, որ այդ ճակատամարտում պարսիկների ճանապարհը փակել էր մոտավորապես 5 200-7 700 հույն մարտիկներից կազմված ջոկատը և ոչ թե միայն 300 սպարտացի: Ճակատամարտի առաջին երկու օրերին հելլենները հաջողությամբ պաշտպանում էին նեղ կիրճի մուտքը (ենթադրաբար կիրճի լայնությունը մի քանի տասնյակ մետր է եղել, և դա իդեալական պաշտպանական պայմաններ է ստեղծել հույների համար):
Ամեն ինչ իրոք իդեալական կլիներ, եթե պարսիկները չիմանային լեռան լանջի շրջանցիկ ճանապարհի մասին: Այդ ճանապարհը պահող զորաբանակը ունակ չեղավ դիմակայել պարսիկների մատյան գնդի (անմահների) ճնշմանը և ջախջախվեց ճակատամարտի երրորդ օրը: Չօգնեց անգամ Լեոնիդասի՝ նրանց օգնության ուղարկված մոտավորապես 4 000 -անոց զորախումբը, որը ևս ջախջախվեց «անմահների» կողմից:
Այդ իրավիճակում Թերմոպոլեի կիրճի մուտքը պահելը ռազմավարական տեսակետից անիմաստ դարձավ: Այստեղ կարևորն այն էր, որ կիրճի մոտ մնացած հելլենները, Լեոնիդասի գլխավորությամբ, կռվելով մահը գերադասեցին փախուստից: Մոտավոր հաշվարկներով, այդ ժամանակ տեղում մնացել էր մոտավորապես 500 զինվոր. բացի 300 սպարտացիներից՝ նաև ֆիվայական և ֆեյսպեյական աշխարհազորայիններ:
Համարվում է, որ լեռան լանջի շրջանցիկ ճանապարհի տեղը պարսիկներին ցույց է տվել հելլեն դավաճան Էֆիալտը:
Այստեղ ճշտում է պետք. Էֆիալտին դավաճան համարելը սխալ է: Հելլենասեր պատմագիրները այս մարդուն դավաճան են դարձրել, բայց իրականում Էֆիալտը թեսալացի էր: Հարցն այն է, որ Թեսալիան Քսերքսեսին դիմադրություն ցույց չի տվել: Ավելին, այս հելլենա-պարսկական պատերազմի ժամանակ թեսալական քաղաք-պետությունները պարսիկների դաշնակիցներն էին: Ստացվում է, որ Էֆիալտը ոչ թե դավաճանել է իր ժողովրդին և երկրին, այլ կռվել է նրանց համար (Էֆիալտը ծառայում էր պարսկական բանակի «օգնական» ջոկատում):
Թերմոպոլեի ճակատամարտի մասին առաջինը գրել է հույն պատմիչ Հերոդոտոսը, ապա Դիոդոր Սիցիլիացին: Պարզել, թե իրոք ինչ քանակի զինվոր է մասնակցել այդ ճակատամարտին, ներկայումս անհնար է: Պետք է հաշվի առնել նաև այն, որ անգամ Հերոդոտոսի մոտ հիշատակվում է մի «իլոտի» անուն (իլոտները Սպարտայում միջանկյալ դիրք էին գրավում ազատ քաղաքացիների և ստրուկների միջև, նրանք հողագործներ էին): Ստացվում է, որ հելլեններից բացի, այդ ճակատամարտին կարող էին մասնակցել նաև ստրուկները և կիսաստրուկները. պարզ է, որ հելլեն պատմագիրները նրանց քանակի մասին ոչ մի խոսք չէին նշի, քանի որ ստրուկներին մարդ չեն համարել:
Ցանկացած ժողովուրդ միշտ էլ փորձում է սեփական հերոսներին առավել հերոսացնել: Այդպիսին են եղել նաև հելլենները: Ի դեպ, չմոռանանք, որ Քսերքսեսի բանակը եղել է բազմազգ, և հայերը այդ բանակում ամենավերջինները չեն եղել:
Նյութը հրապարակման պատրաստեց Orer.am-ը