«Իշխանությունը վերափոխման մասշտաբային գործընթաց չսկսեց, այլ գնաց եղածը կարկատելու ճանապարհով». «Փաստ»
Քաղաքական«Փաստ» օրաթերթը գրում է
Առաջին հայացքից զուտ բնապահպանական կամ իրավական թվացող հարցերը հանգեցրին մի իրավիճակի, երբ նույն հարցերն այսօր արդեն բացառապես քաղաքական տիրույթում են: Եվ այս շրջանակում հնչում են հարցադրումներ թե՛ իշխանության պատասխանատվության, թե՛ որոշումներ կայացնելու անկարողության և թե՛ հնարավոր ճգնաժամի վտանգի մասին:
Քաղաքագետ Հայկ Սուքիասյանն այս պահին դեռ ճգնաժամի վտանգ չի տեսնում, բայց միաժամանակ շեշտում է, որ դեպի ճգնաժամ տանող ճանապարհ կա: «Այս պահին ստագնացիա է՝ կանգնած վիճակ, որն ընդհանրապես հակասում է հեղափոխության տրամաբանությանը: Եվ եթե այն պահպանվի ու շարունակվի, ապա հետընթաց ալիք է լինելու՝ դեպի ճգնաժամ: Այս իրավիճակն առաջին հերթին սուբյեկտիվ է, որի ուղիղ պատասխանատուն հեղափոխական քաղաքական ղեկավարությունն է:
Նույն Ամուլսարի խնդիրն ի սկզբանե հենց քաղաքական հարց է եղել: Մենք գիտենք, որ մեր երկրի ազգային ունեցվածքը՝ ընդերքը, կողոպտվում է, և այստեղ խոսքը զուտ միայն Ամուլսարի մասին չէ: Վաղը կամ մյուս օրը կարող է պարզվել, որ, ենթադրենք, տասը հանքի պայմանագիր պետք է կնքեն: Ի՞նչ է, իշխանությունը նախկինում ընդունված օրենսդրության «լեշը» քաշելու է հետհեղափոխական շրջան ու ասելու է՝ գիտե՞ք, այս օրենքի տառով ես Հայաստանում չե՞մ կարող շարունակել հեղափոխությունը:
Բայց չէ՞ որ գործ ունենք ազգային ունեցվածքի հետ, և խոսքը, օրինակ, Չինաստանից բերված մի ապրանքի մասին չէ, ինչի դեմ բողոքում է ժողովուրդը: Սա ժողովրդի ազգային ունեցվածքն է, որին նա իրավունք ունի տեր կանգնելու: Հանքը կողոպտվում է, իսկ իշխանությունն ինչ-որ բացատրություն է տալիս, խոսում օրենքի տառի, ստորակետի, կետի մասին:
Բայց կա ժողովրդի պահանջ, ու եթե այս պահին իշխանությունը հակադրվում է այդ պահանջին՝ առաջանում է ճգնաժամ: Հիմա երբեմն խոսում են այն մասին, թե ինչ-որ ուժեր կօգտվեն այս իրավիճակից: Ի՞նչ խնդիր՝ թող իշխանությունը մնա հեղափոխության իդեալների հետ, մյուսներն էլ չօգտվեն իրավիճակից: Բայց իշխանությունն այս պահին, կարծես թե, նահանջում է այդ իդեալներից»,-«Փաստի» հետ զրույցում ասաց քաղաքագետը՝ նկատելով, որ այս ամենի հետևանքը ճգնաժամն է լինելու, որը ձնագնդի էֆեկտով անընդհատ մեծանալու է:
«Պարբերաբար խնդիրներ են առաջանում ու մարդկանց մոտ կամաց-կամաց հիասթափություն, ինչպես նաև հարցեր են առաջանում: Օրինակ՝ գործող իշխանությունն ինչո՞ւ չընդունեց օրենք, որով պետք է բացահայտվեին հանքերի իրական սեփականատերերի անունները: Ժողովուրդն իրավունք ունի, չէ՞, իմանալ, թե իր ազգային ունեցվածքի տերն ով է: Իշխանությունը թող կանգնի ու հոդաբաշխ ձևով բացատրի, թե ինչո՞ւ այդ օրենքը չընդունեց:
Առհասարակ հեղափոխությունը նաև հրապարակայնություն է ենթադրում: Ամեն ինչ պարզ ու բաց պետք է լինի, որ ժողովուրդն իմանա, թե Հայաստանի հետ ինչ է կատարվել, բայց հիմա այս մարդիկ փակում են ինֆորմացիոն ճանապարհը:
Իշխանությունը ժողովրդի ներկայացուցիչն է, ժողովրդի շահերն արտահայտողը:
Հիմա ժողովուրդն ունի շահ, և այս իշխանությունն այդ շահը չի արտահայտում, այսինքն՝ ժողովրդի ու իշխանության մեջ կա հակասություն: Այդուհանդերձ, պարզ է, որ ժողովուրդը չի պարտվելու: Կարծում եմ՝ Ամուլսարի հարցում գործող քաղաքական իշխանությունը նահանջելու է՝ վերադառնալով հեղափոխության պահանջների հուն:
Այլ տարբերակ չկա»,-ընդգծեց նա՝ շեշտելով, որ հակառակ պարագայում նախկին շրջանին բնորոշ իրականություն ենք վերադառնալու:
Հայկ Սուքիասյանը խոսեց այն գործոնների մասին, որոնք հանգեցրին այն դրությանը, որում հիմա հայտնվել է իշխանությունը:
«Կարող եմ նաև պնդել, որ իշխանությունը Հայաստանի վերափոխման մասշտաբային գործընթաց չսկսեց, իշխանությունը գնաց եղածը «դզել-փչելու», կարկատելու գործընթացի ճանապարհով: Հեղափոխական գործընթացի փոխարեն իշխանությունը մերկանտիլ, մանր քայլերով ու նախկին օրենսդրությամբ գնացել է Հայաստանը, իբրև թե, վերափոխելու գործընթացի ուղիով:
Բայց պարզ է, որ ժողովրդի պահանջը շատ ավելի մեծ է, և իշխանությունը չի հասցնում այդ պահանջը բավարարել: Այո, ինչոր բաներ իշխանությանը հաջողվել է իրականացնել, բայց դրանք ընդհանուր տրամաբանության մեջ, մեծ հաշվով, Հայաստանին կյանք չեն տալիս»,-շեշտեց մեր զրուցակիցը՝ նշելով, որ նախկին օրենսդրության ոգու շրջանակներում նոր Հայաստանը կառավարելու քաղաքականությունը սխալ է ու անհեթեթ:
«Մեծ հաշվով, իշխանության քաղաքականությունն ու ժողովրդի պահանջն իրար չեն համընկնում և այս պահին հակադրության մեջ են»,-շեշտեց քաղաքագետը:
Շարունակելով իշխանության և հասարակության պահանջների թեման, դիտարկելով իշխանության կողմից ներկայացվող իրավիճակը, մյուս կողմից՝ մարդկանց պահանջները, Հ. Սուքիասյանը նկատեց.
«Օրինակ՝ չեղած տնտեսության վրա մեկ տոկոս աճն ի՞նչ է տալիս: Իշխանությունը կարող է գոռալ, ասել, թե թոշակ է ավելացրել, բայց նախկինում՝ 10, իսկ հիմա 12 հազար դրամ ստացող մարդուն դա ի՞նչ է տալու: Այսինքն, այս մարդիկ, նախորդ շրջանի պես, թվերի ու տոկոսների վրա բլեֆ են անում: Ի՞նչ է, ժողովուրդը հեղափոխությունն արեց, որ 5000-ի փոխարեն 6000 դրամ թոշակ ստանա, իսկ իշխանությունը ողջ ժողովրդի վրա «մուննաթ» գա, մի ցուցանիշ գրի ու ասի՝ բարձրացրե՞լ եմ:
Իրականում հեղափոխությունը հեղափոխական ձևով կյանքը փոխելու գործընթաց է: Մի հայտնի, կեսկատակ պատմություն կա՝ ԱՄՆ-ի և Տաջիկստանի տնտեսության մասին: ԱՄՆ-ը հայտարարում է, որ տրակտորի արտադրության մեջ 1 տոկոս աճ է գրանցել, ու խոսքը մի քանի տասնյակ հազարավոր տրակտորների մասին էր:
Տաջիկստանն էլ հայտարարում է, որ տրակտորի արտադրության մեջ 300 տոկոս աճ ունի, որը, ի տարբերություն ԱՄՆ-ի, մինչ այդ մեկ տրակտոր ուներ ու խոսքն այս անգամ 300 տրակտորի մասին էր: Ինչո՞ւ հիշեցի. հիմա այս մարդիկ թվերի վրա բլեֆ են անում, ինչը նախկին իշխանության որդեգրած քաղաքականությունն էր:
Պարզ է, որ ինչոր տեղաշարժեր կան, բայց դրանք, մեծ հաշվով, եղանակ չեն փոխում: Իշխանությունը պետք է գնա նախկին տնտեսական կարգը փոփոխելու ճանապարհով: Այդ ճանապարհով, այնուամենայնիվ, չի գնում ու հանդիպում է ժողովրդի օբյեկտիվ բողոքին»:
Հայկ Սուքիասյանն ընդգծեց, որ այսօր կան գործընթացներ, որոնք հակասում են ժողովրդի շահերին, և գործող քաղաքական իշխանությունը պետք է բացատրի՝ ինչո՞ւ է ժողովրդի շահերի դեմ գնում:
«Այս իրավիճակը տանելու է իշխանության լեգիտիմության անկման, ինչն արդեն կա: Սա մեկ մարդու լեգիտիմության վրա ստեղծված իշխանություն է, և այդ մարդու լեգիտիմությունը կամաց-կամաց անկում է ապրելու:
Իսկ ի՞նչ է լինելու հետո: Թող բացատրություններ չտան ու ասեն՝ գիտեք, նախկինները կօգտվեն իրավիճակից: Դուք մի արեք՝ թող նախկինները չօգտվեն, ի՞նչ խնդիր կա»,-եզրափակեց քաղաքագետը:
Մանրամասները՝ «Փաստ» օրաթերթի այսօրվա համարում