Ումից ինչ են ուզում Հայաստանի իշխանությունները․ «Փաստ»

Վերլուծական 24 Սեպտեմբեր, 2022 8:32

«Փաստ» օրաթերթը գրում է

Սեպտեմբերի 16-ից ադրբեջանական ագրեսիան Հայաստանի ինքնիշխան տարածքի նկատմամբ նոր իրավիճակ է ստեղծել տարածաշրջանում։ Թուրքիան ու Ադրբեջանը հետևողականորեն առաջ են շարժվում պանթուրքական ծրագրերի իրագործման ուղղությամբ, որի արդյունքում Հայաստանի տարածքային ամբողջականությունը խախտված է, իսկ սահմանամերձ մի շարք բնակավայրեր հրետակոծության են ենթարկվել։ Եվ քանի որ այս ամենը տեղի է ունենում միջազգային հանրության աչքի առաջ, թվում էր, թե Ադրբեջանի քայլերը միջազգային լուրջ հակազդեցության են հանդիպելու։ Սակայն եթե սթափ մշտադիտարկման ենթարկենք միջազգային արձագանքը, ապա կտեսնենք, որ ճիշտ է՝ Ադրբեջանին դատապարտող և Հայաստանին աջակցող տարբեր հայտարարություններ հնչեցին, սակայն Բաքվին պարտավորեցնելու և պատասխանատվության ենթարկելու քայլեր այդպես էլ չեղան։

Իսկ այս պայմաններում Բաքվի նկատմամբ սահմանափակումների և պատժամիջոցների սահմանման մասին խոսք լինել չի կարող։ Ընդհակառակը, Ադրբեջանի դերակատարությունն ավելի է կարևորվում՝ հաշվի առնելով Եվրոպայում հասունացող էներգետիկ ճգնաժամը և էներգակիրների նկատմամբ պահանջարկի ավելացումը։ Սա բացահայտ երկակի չափորոշիչների կիրառում է, քանի որ միջազգային հանրությունը՝ հատկապես Եվրոպան, մի դեպքում շատ կոշտ է արտահայտվում՝ վկայակոչելով ինքնիշխան պետության տարածք ներխուժելու հանգամանքը, իսկ մեկ այլ դեպքում, երբ Հայաստանն է ենթարկվում ագրեսիայի, մեծ հաշվով անուշադրության է մատնում։ Բավական էր, օրինակ՝ հայտարարություն հնչեր Ալիևի ընտանիքին պատժամիջոցների ցուցակում ընդգրկելու մասին, և Բաքուն ծնկի կգար։ Ուստի պատահական չէ, որ Բաքվում դիվանագիտական հաղթանակ են համարում այն իրողությունը, որ ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդում իրենց դեմ որևէ բանաձև չի ընդունվել և ընդհանրապես միջազգային հանրության արձագանքը միայն դեկլարատիվ բնույթ ունի, ոչ մի քայլ չի կատարվում իրենց պատժելու ուղղությամբ։

Իսկ թողտվությունն ավելի է ոգևորում Ադրբեջանին։ Ստացվում է, որ այդ երկիրը անարգել կարողացավ Արցախի դեմ ագրեսիա սկսել, որոշ ժամանակ անց ներխուժել ՀՀ սահմաններից ներս, ապա խորանալ ՀՀ տարածքի ներսում։ Իսկ ադրբեջանական ագրեսիան ուղեկցվեց միջազգային իրավունքի և մարդու իրավունքների կոպիտ ոտնահարումներով։ Եվ քանի որ բոլոր հանցագործություններն Ադրբեջանը կարողացել է մարսել, դրա համար էլ Ալիևը սկսել է նորից բորբոքել ատելությունը հայերի նկատմամբ, հոխորտալ ու սպառնալ։ Ընդ որում, նա բացահայտ հավակնություններ է ներկայացնում ՀՀ ինքնիշխան տարածքների նկատմամբ և այնքան է լկտիացել, որ արդեն 19-րդ դարի քարտեզներից է խոսում, երբ փաստացի Ադրբեջան պետություն չի եղել։ Դրանով Ալիևը փորձում է հասկացնել, որ ինչպես ցանկանա, այնպես էլ կարող է վարվել, և ադրբեջանական ագրեսիան շարունակական է լինելու։

Պաշտոնական Բաքվի նպատակն ըստ էության ոչ թե հաշտության պայմանագրի կնքումն է, այլ հաշտության պայմանագրի անվան տակ Հայաստանի տարածքների բռնազավթումը։ Եթե այսօր Բաքվից պահանջներ են հնչում, այսպես կոչված, «Զանգեզուրի միջանցքի» մասին, ապա վաղը կոնկրետ պահանջ է ձևավորվելու, օրինակ՝ Սյունիքն ու Գեղարքունիքն իրենց հանձնելու վերաբերյալ, իսկ դրանից հետո էլ հիմքեր կստեղծեն Երևան ներխուժելու համար՝ հայտարարելով, թե այդ քաղաքը եղել է «հնադարյան Ադրբեջանի մայրաքաղաքը»։ Այսինքն, Ադրբեջանը շարժվում է հայկական պետականությունը ոչնչացնելու ուղղությամբ։

Իսկ ինչ պես ցույց տվե ց ի ն 1990-ականների իրադարձությունները, Բաքուն միայն ուժի լեզուն է հասկանում։ Ուստի ժամանակն է հակառակորդին կանգնեցնելու, այլապես չի կանգնելու։ Առաջնահերթ է, որ Հայաստանը լուրջ նախաձեռնողականություն ցուցաբերի, որպեսզի Ադրբեջանի քայլերը շատ կոշտ հակազդման արժանանան։ Ցավոք, ՀՀ իշխանություններն ամեն անգամ ցույց են տալիս իրենց ապիկարությունը։ Նրանք անկարող եղան հակահարված տալ Բաքվին նաև այս անգամ, իսկ այս ուղղությամբ թուլամորթությունը շարունակաբար բացում է Ադրբեջանի ախորժակը։ Օրինակ՝ անցյալ տարվա մայիսին, երբ հակառակորդի զինուժը ներխուժեց ՀՀ տարածք, եթե Ադրբեջանի դեմ բանաձևեր ընդունվեին և մեծ միջազգային աղմուկ բարձրացվեր, ապա Ալիևը չէր համարձակվի նոր ագրեսիա նախաձեռնել, բայց այն ժամանակ Փաշինյանը բավարարվեց միայն երկուստեք զորքերի հետքաշման առաջարկ ներկայացնելով։

Նույնպիսի իրավիճակ է նաև հիմա. ՀՀ իշխանությունները դռնեդուռ ընկած բողոքում են ադրբեջանական ագրեսիայից և միջազգային գործընկերներից աջակցություն են խնդրում, սակայն այդպես էլ ականատես չենք լինում գործնական քայլերի։ Ավելին, Նյու Յորքում ՄԱԿ-ի Գլխավոր ասամբլեայի 77-րդ նստաշրջանի շրջանակում իր ելույթի ժամանակ Նիկոլ Փաշինյանն ասում է. «Ես կցանկանայի պաշտոնական և հրապարակային հարց հնչեցնել և այն հասցեագրել Ադրբեջանի նախագահին. կարո՞ղ եք ցույց տալ Հայաստանի այն քարտեզը, որը դուք ճանաչում եք կամ որով պատրաստ եք ճանաչել Հայաստանի տարածքային ամբողջականությունը»։ Սա ի՞նչ է, պարզ ակնարկ, որ պատրաստ է Ալիևի ներկայացրած քարտեզով բանակցություններ սկսե՞լ սահմանների շուրջ, թե՞ մարդը իրականում չի հասկանում, որ Ալիևի պատկերացրած միակ քարտեզն առանց Հայաստանի է:

Հաջորդ հարցը. Իրանից տարբեր մակարդակներով անընդհատ ուղերձներ են գալիս այն մասին, որ իրենք թույլ չեն տա ճանաչված սահմանների փոփոխություն, այսինքն՝ «Զանգեզուրի միջանցքն» իրենց համար անընդունելի է։ Իսկ հայկական կողմից չի նկատվում ցանկություն Իրանի դիրքորոշումից օգտվելու և Թեհրանից հնչող հայտարարություններին իրավապայմանագրային տեսք տալու ուղղությամբ, որ ՀՀ-ի դեմ ագրեսիայի դեպքում համապատասխան քայլեր կարող են կատարվել երկկողմ մակարդակում։ Նման նախաձեռնությունների դուռը բաց է նաև այլ գործընկերների հետ հարաբերություններում, որոնք կարող են ներկայանալ որպես ՀՀ տարածքային ամբողջականության երաշխավորներ։

Անհրաժեշտ է հասնել միջազգային մակարդակում իրավական ուժ ունեցող համապատասխան փաստաթղթերի ընդունմանը, որոնք հիմքեր կարող են ապահովել Ադրբեջանի նկատմամբ պահանջներ ներկայացնելու ու այդ երկրին զսպելու համար, այլապես միայն դռներ ծեծելով և բողոքելով ոչնչի հասնել հնարավոր չէ։ Առավել ևս՝ Ալիևից քարտեզ ուզելով...