«Ունենք գործընթաց, որը սրընթաց տանում է դեպի փաստաթղթի ստորագրման». «Փաստ»

Հարցազրույց 13 Հոկտեմբեր, 2022 8:34

«Փաստ» օրաթերթը գրում է

Արցախի և խաղաղության պայմանագրի շուրջ բանակցություններին առնչվող տարբեր փաստաթղթեր են հրապարակվում, Արցախում հանրահավաքներ են: ՀՀ ԱԺ պատգամավորների բերանով ասվում է, որ Հայաստանն այլևս ի զորու չէ պաշտպանել Արցախի անվտանգությունը: Ստացվում է, որ ականատես ենք նրան, ինչի մասին ամիսներ շարունակ ասում էր փորձագիտական հանրույթը` ՀՀ իշխանությունները ձեռքերը լվանում են Արցախից: Քաղաքագետ Վիգեն Հակոբյանը ցավով է նշում` կարծես վաղուց պրակտիկա է դարձել, որ բանակցային գործընթացի և առաջիկա զարգացումների մասին ցանկացած նորություն սովորաբար իմանում ենք Ադրբեջանից` նրա թիվ մեկ կամ էլ այլ բարձրաստիճան պաշտոնյաների շուրթերից:

«Երբեմն նաև Թուրքիայի պաշտոնյաներից ենք տեղեկանում, թե, ի վերջո, ինչ փուլում է բանակցային գործընթացը և ինչ է սպասվում առաջիկայում: Նաև պրակտիկա է, որ հայաստանյան քարոզչամեքենան կամ էլ պաշտոնյաները սկզբից հերքում են տեղեկատվությունը, կամ էլ իրենց ինտելեկտուալ ու պաշտոնների բարձունքներից խորհուրդ են տալիս չտիրաժավորել ադրբեջանական աղբյուրներից հնչող մտքերը: Բայց այդ աղբյուրը սովորաբար առաջին դեմքն է, ուստի պետք է հաստատել, հերքել կամ էլ ճշտումներ մտցնել նման հայտարարությունների մեջ: Հայաստանի իշխանությունների ոճն է հավաստի աղբուրի միջոցով տեղեկատվություն հանրայնացնելը: Իրենց պարագայում աղբյուրներն անունազգանուն ունեն` Էրդողան, Ալիև, Չավուշօղլու, Բայրամով, Հաջիև: Մինիմում վերջին երկու տարվա պրակտիկան ցույց է տալիս, որ երբ իրենք ինչ-որ բան են հայտարարում, շատ դեպքերում, ցավոք, դա իրականություն է դառնում»,-«Փաստի» հետ զրույցում ասում է Հակոբյանը:

Քաղաքագետն ընդգծում է` հիմա արդեն որևէ մեկը չի թաքցնում, որ Հայաստանի իշխանությունները ձեռքերը լվացել են Արցախից, ընդ որում` ոչ միայն նրա անվտանգության երաշխավորը լինելուց: «Դրանից Հայաստանի իշխանությունները փաստացի հրաժարվել են նոյեմբերի 9-ից հետո և զբաղված էին Արցախի սոցիալ-տնտեսական որոշ հարցեր լուծելով, այն էլ՝ թույլատրվածի շրջանակում` ոչ միայն նոյեմբերի 9-ին և հետագայում ստորագրված փաստաթղթերով, այլև բանավոր պայմանավորվածություններով: Հայաստանի և Արցախի իշխանությունների բազմաթիվ գործողություններ էինք տեսնում, որոնք որևէ կերպ սահմանված չէին փասատաթղթերով: Ընդ որում, ինչ արվել է բանավոր պայմանավորվածությունների շրջանակում, շատ ավելի վտանգավոր է, քան այն, ինչ գրված էր փաստաթղթում: Հայաստանի իշխանություններն առանց դելիմիտացիա և դեմարկացիա իրականացնելու տարածքներ են հանձնել թշնամուն, ընդ որում` ՀՀ թիվ մեկ ամբիոնից ջանասիրաբար հիմնավորելով, թե ինչու դա պետք է տան Ադրբեջանին: Դա արվել է ՀՀ առաջին պաշտոնյայի մակարդակով, հետագայում տիրաժավորվել նրա ձեռքի տակ եղած ենթականերով»,-նշում է մեր զրուցակիցը:

Հակոբյանն ասում է` ներկայում ունենք այս իրավիճակը. «Պրահայում արձանագրված հայտարարություն, որը սահմանում է այն շրջանակային դրույթները, որոնց շուրջ ակտիվորեն նախապատրաստվում է խաղաղության պայմանագիրը, որ փաստաթղթով էլ ձեռքերն ազատեն Արցախից: Հայաստանի իշխանությունը բացահայտ ասում է` ռեսուրս չունենք Արցախի անվտանգությունն ապահովելու համար: Ասում են` եթե Ադրբեջանը բարեհաճի, իր հատուկ ներկայացուցչի միջոցով Արցախի հայ համայնքի ներկայացուցիչների հետ ինչ-որ բաներ կխոսի: Ենթադրվում է, որ այդ բանակցություններն Արցախի բնակչության ներկայացուցիչների և Ադրբեջանի պաշտոնական ներկայացուցչի միջև կլինեն հետևյալի մասին` ինչպես ինտեգրվել Ադրբեջանի կազմի մեջ: Սա են ենթադրում արտահոսքի արդյունքում հրապարակված փաստաթուղթը և ձեռք բերված պայմանավորվածությունները: Հայաստանի իշխանությունն ասում է` ռեսուրս չունենք, ուժ չունենք, հիմա սա է, ի՞նչ անենք: Իրենց ընտրողների հետ շփվելու մեթոդոլոգիան սա է: Ռեսուրս չունենք, թույլ ենք, չենք հանձնել, գրավել են, իբր դա մեղմացնում է իրենց մեղքը: Հնարավոր է` ցածր սոցիալական պատասխանատվություն ունեցող հանրությանը սա բավարարում է, բայց ոչ բոլորին: Հիմա էլ ասում են` պատերազմից հետո ռեսուրս չունենք, որ Արցախը պահենք: Տպավորություն է, թե Արցախը խորթ զավակ է: Վաղն էլ կասեն՝ ռեսուրս չունենք, Սյունիքը չենք կարողանում պահել, ու այսպես շարունակ»,-նշում է քաղաքագետը:

Շեշտում է` ունենք գործընթաց, որը սրընթաց տանում է դեպի փաստաթղթի ստորագրման: «Կա երկու տարբերակ` արևմտյան և ռուսական: Ի տարբերություն Արևմուտքի, ռուսներն ասում են` Արցախի կարգավիճակը «բաց» թող, մինչև գան լավ ժամանակներ, իսկ ես` նոյեմբերի 9-ի փաստաթղթով, որպես անվտանգության երաշխավոր, առնվազն երեք տարի էլ կպահեմ Արցախի հայերի անվտանգությունը` խաղաղապահ ուժերի միջոցով: Շատերի մոտ տպավորություն կա, որ Հայաստանի իշխանությունները, սեփական իշխանությանը տրված, ինչպես նաև անձնական երաշխիքներից ելնելով, գերադասում են շարժվել Արևմուտքի կողմից ներկայացված փաստաթղթի մոդելով»,-ասում է Հակոբյանը:

Նրա խոսքով, սակայն, տարածաշրջանում կան շահագրգիռ ուժային կենտրոններ, որոնք, ի տարբերություն Հայաստանի իշխանությունների, ընդդիմության և բնակչության, պասիվ դիրքերից չեն հետևում, թե ինչ է կատարվում, զուտ դիտորդի կարգավիճակն իրենց համար էլ է վտանգավոր: «Օրինակ` ՌԴ ԱԳՆ պաշտոնական ներկայացուցիչ Մարիա Զախարովան մի քանի անգամ հայտարարել է` իրենց դուր չի գալիս, որ Արևմուտքը մխրճվել է այս պրոցեսի մեջ կամ, որ Հայաստանի իշխանությունները հայ-ադրբեջանական սահման են բերելու արտառեգիոնալ խաղացողների, մասնավորաբար` խոսքը ԵՄ քաղաքացիական առաքելության մասին է: Այսինքն, քաղաքական առումով կա խաղացող, որին դուր չի գալիս Արևմուտքի խորացված ներգրավումն այս պրոցեսի մեջ, իր ռազմավարական դաշնակից Հայաստանի ղեկավարության դիրքորոշումը և աշխարհաքաղաքական վեկտորը փոխելու փորձերը:

Մյուս կողմից Իրանն է, որն ասում է` թույլ չի տալու պատմական սահմանի փոփոխություն իր հարևանի հետ, նույնիսկ եթե Հայաստանի իշխանությունները փաստացի գնան դրան: Իրանը հանուն իր երկրի անվտանգության և ազգային շահի կդիմի ցանկացած մեթոդի: Առավել ևս, որ հիմա աշխարհում առանց կանոնների մարտեր են: Այս պարագայում, եթե նույնիսկ Հայաստանն ու Ադրբեջանը խաղաղության պայմանագիր ստորագրեն, մինչև նոր աշխարհակարգի խաղի կանոնները չսահմանվեն, ինչը կարող է լինել միայն Ռուսաստանի և Արևմուտքի միջև պատերազմի ավարտից հետո, կարծում եմ` այդ փաստաթուղթն էլ է առոչինչ լինելու: Չեմ կարծում` այսօրվա իշխանությունները քաղաքական և անձնական երաշխիք ունեն, որ փաստաթուղթը ստորագրելուց հետո դեռևս երկար մնալու են իշխանության, թեկուզ այն պատճառով, որ այլևս հետաքրքիր չեն որևէ մեկին: Սա, իհարկե, հնարավոր տարբերակներից մեկն է»,-եզրափակում է Վիգեն Հակոբյանը: