«Քրեական գործ հարուցելու առիթն առկա էր, ինչո՞ւ ՀՔԾ-ն մերժեց գործի հարուցումը. «Փաստ»
Հասարակություն«Փաստ» օրաթերթը գրում է
«Մեկ Հայաստան» կուսակցության ղեկավար Արթուր Ղազինյանը, որպես «Մեկ կուսակցության կողմից լիազորված անձ, հունիսի 12-ին հաղորդում էր ներկայացրել ՀՀ գլխավոր դատախազություն և Հատուկ քննչական ծառայություն` նոր կորոնավիրուսի դեմ պայքարը տապալելու փաստի առիթով քրեական գործ հարուցելու համար: Ավելի ուշ հատուկ քննչական ծառայությունը հրաժարվել էր քրեական գործ հարուցել: «Փաստը» թեմայի շուրջ զրուցել է իրավաբանների, քաղաքական գործիչների ու քաղաքագետների հետ:
«Քրեական վարույթ նախաձեռնելու համար բոլոր նախադրյալներն առկա էին»
Արցախի Հանրապետության նախկին ՄԻՊ, «Իրավական ուղի» ՀԿ համահիմնադիր, իրավապաշտպան Ռուբեն Մելիքյանը «Փաստի» հետ զրույցում շեշտեց.
«Կարծում եմ՝ քրեական վարույթ նախաձեռնելու համար բոլոր նախադրյալներն առկա էին: Հայաստանի պատմության մեջ չի եղել այնպիսի համաճարակ, երբ այսպիսի մեծ թվով զոհեր լինեին: Ու երբ իրավիճակը դիտարկում ենք համաշխարհային թվերի սահմաններում, ակնհայտ է դառնում, որ Հայաստանը վատագույն դիրքերում է:
Սա արդեն իսկ բավարար է, որ մենք քրեական վարույթ իրականացնենք ու տեսնենք, թե ով է առնվազն անզգուշություն թույլ տվել, և ով է պատասխան տալու 650 և դեռ ավելացող մարդկային մահերի համար: Իսկ վերոնշյալ մերժումը քաղաքական եմ համարում: Իշխանության կողմնակիցների հետ կապված ցանկացած փոքր միջադեպ հաճախ քրեական գործով է ավարտվում, մինչդեռ այստեղ մենք 650 մարդու մահվան հետ գործ ունենք: Ես այն կարծիքին եմ, որ քրեական գործ պետք է հարուցվեր:
Քրեական գործ հարուցելու առիթն առկա էր, իսկ հիմքերը՝ բավարար: Այնուամենայնիվ, վստահ եմ, որ քրեական գործը հարուցվելու է այն ժամանակ, երբ հաղթահարվի այս քաղաքական ճնշման և ազդեցության գործոնը»:
«Իշխանություններն ամեն կերպ փորձելու են ինքնաարդարացման ուղիով գնալ»
Իրավաբան, Պառլամենտարիզմի զարգացման միջազգային կենտրոնի գործադիր տնօրեն Գոհար Մելոյանն ընդգծեց՝ առանց փաստաթղթերին ու դրանցում ներկայացված հիմքերին և հիմնավորումներին առավել մանրամասն ծանոթանալու՝ մի փոքր բարդ կլինի մասնագիտական գնահատակ տալ.
«Բայց, ընդհանուր առմամբ, հաշվի առնենք, որ մի շարք գործերի համատեքստում իրավապահ մարմիններն իրենց հիմնական գործառույթները չպահպանելով՝ իշխող ուժի շահերն են սպասարկում:
Եվ այս տեսանկյունից զարմանալի չէ, որ, ամեն դեպքում, նմանաբնույթ հիմքով գործի հարուցումը կմերժվեր: Ես հիշեցնեմ՝ երբ խորհրդարանում ընդդիմադիր ուժերը նոր կորոնավիրուսի դեմ պայքարի առնչությամբ հանձնաժողով էին ուզում ձևավորել, իշխող ուժը կրկին հակված չէր համագործակցել»:
Նա շեշտեց, որ ամեն ինչ հենց այս տրամաբանության ներքո է.
«Բայց այս պարագայում նման մոտեցումը բավականին խնդրահարույց է, որովհետև երկրում իրապես ունենք մի իրավիճակ, երբ կարող ենք անզեն աչքով հետևություններ կատարել առ այն, որ իշխող ուժը տապալել է ու ձախողել վարակի դեմ պայքարը, ինչի մասին է վկայում մահացությունների և վարակակիրների թիվը, որն ունենք թե՛ տարածաշրջանի, թե՛ համաշխարհային մակարդակով:
Դեռևս փետրվար ամսից մեր փորձագետներն անընդմեջ ահազանգում էին՝ կոչ անելով իշխանություններին կոնկրետ գործողությունների դիմել վարակի կանխարգելման նպատակով, բայց բավականին ուշացած գործողություններ եղան:
Թե՛ վարակակիրների, թե՛ մահվան դեպքերի քանակը վկայում է, որ ինչ-որ բան օբյեկտիվորեն ճիշտ չի կազմակերպվել մեր երկրում. այս պարագայում առնվազն օբյեկտիվ կլիներ, որ քննչական մարմինը քննության արդյունքում, ենթադրենք, հիմքերի բացակայության պարագայում գործը կարճեր, այլ ոչ թե հապշտապ ներկայացներ, թե գործ հարուցելու հիմքեր ընդհանրապես առկա չեն:
Հաշվի առնելով նաև օրենսդիր մարմնում հանձնաժողովի ստեղծման շուրջ իշխանության վերոնշյալ մոտեցումը՝ կարող ենք ասել, որ ամեն դեպքում իշխանություններն ամեն կերպ փորձելու են ինքնաարդարացման ուղիով գնալ:
Փորձելու են նաև խուսափել որևէ պատասխանատվությունից, որևէ կերպ իրենց թերությունները հանրությանը մատուցելուց:
Մինչդեռ՝ այս ամբողջ գործընթացը պետական մարմինների կողմից առնվազն պետք է հանրամատչելի ձևաչափով հանրային հաշվետվողականության ենթարկվի և հանրությունն իրազեկված լինի, թե որ մարմնի թերացումների հետևանքով է, որ ունենք մի վիճակ, երբ և՛ մարդկային կյանքեր ենք կորցնում, և՛ սոցիալ-տնտեսական ծանր պայմաններում ենք»:
«Իրավապահ համակարգն ամբողջովին ենթարկվում է մեկ մարդու»
Ինչ վերաբերում է հարցի քաղաքական կողմին, քաղտեխնոլոգ Արմեն Բադալ յանը նկատեց. «Այս մերժումը սպասելի էր, որովհետև դատաիրավական համակարգն ամբողջությամբ ենթակա է վարչապետին: Իրավապահ համակարգը դե յուրե պետք է անկախ գործեր և չկաշկանդվեր այն առումով, թե ում դեմ կարող է ուղղվել այդ հետաքննությունը:
«Իրավապահ համակարգը ծառայում է գործող իշխանությունների քմահաճույքներին»
Քաղաքագետ Գագիկ Համբարյանն էլ շեշտեց, որ ՀՀ-ում արդարադատությունը շարունակում է շատ ցածր մակարդակում մնալ, ինչի վառ վկայությունը վերոնշյալ մերժումն է: «Բացի այդ, մերժումը ցույց է տալիս, որ իրավապահ համակարգը ծառայում է գործող իշխանությունների պատվերներին ու քմահաճույքներին:
Այդ ինչպե՞ս է ստացվում, որ ինչոր A4 ֆորմատի թղթի կտորի վրա զետեղված ինֆորմացիայի հիման վրա կարելի է Ազգային ժողովի պատգամավորին զրկել անձեռնմխելիությունից, ձերբակալության հրահանգներ տալ, իսկ կոնկրետ հայտարարության հիման վրա չպետք է քրեական գործ հարուցվի:
Ու սա այն դեպքում, երբ ակնհայտ են թե՛ կորոնավիրուսի տարածման ահագնացող տեմպերը, թե՛ դրա սարսափելի բացասական հետևանքները»,-ասաց քաղաքագետը:
«Արթուր Ղազինյանը հիմնավոր դժգոհություն ու մտահոգություն է հայտնել»
Ազգային ժողովի «Բարգավաճ Հայաստան» խմբակցության պատգամավոր Գևորգ Պետրոսյանը զերծ մնաց վերոնշյալ դիմումի և այն մերժելու շուրջ առարկայական գնահատականներից՝ նշելով, որ թե՛ դիմումի ու թե՛ քրեական գործի հարուցումը մերժելու մասին որոշման բովանդակությանը ծանոթ չէ.
«Բայց մի բան ակնհայտ է, որ Արթուր Ղազինյանը հիմնավոր դժգոհություն ու մտահոգություն է հայտնել. բոլորն են տեսել, որ կորոնավիրուսի տարածման սկզբնական շրջանում ՀՀ իշխանություններն անլուրջ վերաբերմունք ունեին: Մտադիր էին վարակը տնական օղիով ու պինցետով հաղթահարել, որովհետև մտահոգված էին այլ ցավերով՝ մասնավորապես՝ սահմանադրական փոփոխությունների հանրաքվեն անպայման կյանքի կոչելու մտայնությամբ:
Եվ հետո, երբ պարզվեց, որ վարակն իրական սպառնալիք է մեր բնակչության համար, հետին թվով սկսեցին իմաստուն, հոգատար ու իրավապաշտ ձևանալ ու ինչ-որ քայլեր իրականացնել: Բայց այս պահի դրությամբ ես բավարար հիմքեր ունեմ պնդելու, որ պայքարն, այնուամենայնիվ, պատշաճ չի իրականացվում:
Պայքարն այս պահին ամենավերին մակարդակով ձևական բնույթ ունի: ՀՀ իշխանությունները, վարչապետի գլխավորությամբ, զբաղված են ձեռնածությամբ, ցուցադրական ելույթներով: Այս առումով հիմնավոր է եղել դիմումը:
Չեմ ուզում առանց ՀՔԾ որոշման բովանդակությանը ծանոթանալու պիտակավորել այն, բայց այն, որ խնդիր կա, ու ՀՀ իշխանությունն այսօր ուղղակի ձևական պայքար է մղում վարակի դեմ՝ չարձանագրելով նաև շոշափելի դրական արդյունք, ակնհայտ է:
Եթե Հայաստանը իրավական պետություն է և եթե Սահմանադրության 28-րդ հոդվածը ձևական չի հռչակում օրենքի առաջ բոլորի հավասարության սկզբունքը, ուրեմն ստեղծված իրավիճակի համար անպայման պետք է պատասխանատուներ լինեն, այդ թվում՝ բարձրաստիճան պաշտոնյաներ»:
«Ինչքան հիմնավոր էր «Մեկ Հայաստան» կուսակցության» դիմումը, նույնքան անհիմն էր մերժումը»
Արտախորհրդարանական և խորհրդարանական ուժերի ներկայացուցիչները ևս փաստում են վարակի դեմ պայքարի ձախողման մասին:
Ինչ վերաբերում է դիմումը մերժելուն, ՀՅԴ Գերագույն մարմնի անդամ Լիլիթ Գալստյանը մասնավորապես ընդգծեց. «Հանցագործության մասին հաղորդում ներկայացնելու «Մեկ Հայաստան» կուսակցության քայլն ամբողջովին հիմնավորված եմ համարում: Առհասարակ, մենք հասկացանք, որ համաճարակի կառավարման և դրա ռիսկերը մեղմելու հարցում կառավարությունը և քաղաքական մեծամասնությունը բառիս բուն իմաստով հայտնվեցին բացարձակ անկարողության առջև. չունեցան բավարար թե՛ քաղաքական, թե՛ կազմակերպչական շրջահայացություն:
Թե՛ տարածաշրջանային, թե՛ համաշխարհային մակարդակով արձանագրված մեր վատագույն ցուցանիշներն էլ ավելի են փաստում, որ Հայաստանի իշխանությունները չկարողացան դիմագրավել այդ լրջագույն սպառնալիքին: Իսկ այս ամենն ունի հասցեատեր ու պատասխանատուներ. մարդիկ, ովքեր ի պաշտոնե պատասխանատու էին ՀՀ յուրաքանչյուր քաղաքացու ֆիզիկական անվտանգության համար: Եվ դիմումը վարույթ չընդունելը փաստում է, որ այսօր Հայաստանում մի ռեպրեսիվ մթնոլորտ է, երբ աննկարագրելի խոցելի է իշխանության ճյուղերի միջև տարանջատումը, ինչպես նաև արդարադատություն իրականացնող մարմինների անկախությունը:
Ի դեպ, մենք այս ամբողջ ընթացքում տարբեր դրվագներ ենք տեսել առ այն, որ գործադիր իշխանության կողմից դատական իշխանության նկատմամբ ճնշում կա: Այս ամենը մի կողմից փաստում է, որ ինչքան հիմնավոր էր «Մեկ Հայաստան կուսակցության» դիմումը, նույնքան անհիմն էր վերոնշյալ մերժումը»:
Նա շեշտեց՝ համավարակի հենց առաջին իսկ օրերից տարբեր քաղաքական ուժեր տարբեր առաջարկներ արեցին. «Բայց բոլոր ծրագրերը մերժվեցին, որովհետև այդ քաղաքական ուժն ամբողջությամբ մերժում է երկխոսությունը: Ոչ մի քաղաքական ուժի առաջարկ ու առարկություն քննարկման առարկա չդարձավ:
Բայց սա այն դեպքն էր, երբ քաղաքական մեծամասնությունը քաղաքական ողջախոհություն պետք է ցուցաբերեր և համազգային ուժերի լարումով, քաղաքական ուժերի հետ երկխոսությամբ լուծումներ գտներ: Մինչդեռ իշխանության ներկայացուցիչների կողմից միմյանց հերքող, հակասող հայտարարություններ ու անարդյունավետ քայլեր եղան»:
Մանրամասները՝ «Փաստ» օրաթերթի այսօրվա համարում