Ադրբեջանի ողջ օրակարգը իրական խաղաղության հետ կապ չունի. ի՞նչ առաջընթացի մասին է խոսում Լավրովը. «Փաստ»
Քաղաքական
«Փաստ» օրաթերթը գրում է
iz.ru-ն գրում է, որ Ուկրաինայում ռուսական հատուկ գործողության մեկնարկից երկու օր առաջ Ադրբեջանն ու Ռուսաստանը հռչակագիր են ստորագրել դաշնակցային համագործակցության մասին, և Բաքուն, որը ՀԱՊԿ ռազմական բլոկի մաս չի կազմում, պաշտոնապես դարձել է Ռուսաստանի դաշնակիցը։ Դա, ըստ Իլհամ Ալիևի, «արտացոլում է 30 տարվա ընթացքում զարգացած հարաբերությունների մակարդակը»։ Բայց այն, թե ի՞նչ է նշանակում դաշնակցային կարգավիճակը, գործնականում դեռ հայտնի չէ։ ՌԴ ԱԳ նախարար Սերգեյ Լավրովը, այցելելով Բաքու, ասել է, որ կողմերը «կսկսեն հռչակագրի ոլորտային, գործնական իրականացումը»։
Առավել հետաքրքիր է, որ ապրիլի վերջին Իլհամ Ալիևը հայտարարել էր, որ Բաքուն աջակցում է Ուկրաինայի տարածքային ամբողջականությանը և «բացահայտ հայտարարում է դա՝ չթաքնվելով ծառի հետևում»։ Սերգեյ Լավրովը Ադրբեջանի ԱԳՆ-ում կայացած մամուլի ասուլիսի ժամանակ հակիրճ պարզաբանել է, որ «Մոսկվան գնահատում է Ադրբեջանի ղեկավարության հավասարակշռված, պատասխանատու վերաբերմունքը» այդ հարցում։ Ինչպես iz.ru-ին պարզաբանել է Ադրբեջանի մեջլիսի պատգամավոր Ռասիմ Մուսաբեկովը, դաշնակցային հռչակագրի գործնական իրականացում դեռ չի եղել, քանի որ «իրավիճակից ելնելով՝ Ռուսաստանը դեռ չի կարող այն սկսել իրականացնել և ամբողջ ուշադրությունը կենտրոնացրել է Ուկրաինայի վրա»։ Սերգեյ Լավրովի հետ հանդիպումներում և՛ երկրի նախագահը, և՛ ԱԳՆ ղեկավարը հանդես են եկել խաղաղասիրական օրակարգով։
Իլհամ Ալիևն ասել է, որ Ադրբեջանի գլխավոր նպատակը տարածաշրջանում երկարաժամկետ խաղաղության հաստատումն է և հաղորդակցությունների բացումը։ Նա հավելել է, որ հույս ունի նաև այնպիսի գործնական քայլեր տեսնել տարածաշրջանում տրանսպորտային կապերի ապաշրջափակման ուղղությամբ, որը «կապահովի ադրբեջանական ապրանքների և քաղաքացիների անխոչընդոտ անցումը Նախիջևան»։ Ադրբեջանական այդ անկլավը երկրի հիմնական տարածքից առանձնացված է հայկական Սյունիքի մարզով, և այդ մարզով դեպի Նախիջևան ուղիղ տրանսպորտային միջանցքը, այսպես կոչված, «Զանգեզուրի միջանցքը» կլինի ամենակարճ ճանապարհը։ «Բայց, ցավոք սրտի, չնայած այն բանին, որ Ղարաբաղյան երկրորդ պատերազմի ավարտից անցել է ավելի քան մեկուկես տարի, դա դեռ չի կատարվել»,- ամփոփել է Ադրբեջանի նախագահը։
Հունիսի 9-10-ը Երևան այցելած ռուս նախարարը, որը հանդես է գալիս որոշ չափով որպես խաղաղարար երկու մայրաքաղաքների միջև, ասել է, որ Մոսկվան տեսել է հայկական կողմի պատրաստակամությունը բանակցել Ադրբեջանի հետ խաղաղության համաձայնագրի շուրջ, և Ռուսաստանը պատրաստ է աջակցել այդ հարցում։ «Հաղորդակցության ապաշրջափակման եռակողմ աշխատանքային խումբը, մեր գնահատմամբ, որոշակի առաջընթաց է գրանցել։ Ինձ թվում է, որ մենք ընդհանուր պատկերացում ունենք, թե ինչպես կարելի է ամենահարմար ճանապարհով լուծել ավտոերթևեկության կազմակերպման խնդիրը, որպեսզի արհեստական խոչընդոտներ չստեղծվեն,- ասել է Սերգեյ Լավրովը,- ռեժիմը կպարզեցվի, բայց բացարձակապես հիմնված կլինի հայկական տարածքի ինքնիշխանության ճանաչման վրա, և այստեղ որևէ երկիմաստություն լինել չի կարող»։
Բաքուն, սակայն, պնդում է միջանցքի արտատարածքային լինելը, և դա էլ հիմնական փորձաքարն է։ Ըստ Լավրովի, առաջընթաց կա նաև սահմանազատման հարցում։ «Սահմանազատման հարցով երկրորդ հանդիպմանը երևանյան գործընկերները հաստատել են իրենց պատրաստակամությունը, հիմա որոշվում են ժամկետները։ Ես ոչ մի տեղից որևէ ազդանշան չեմ տեսել, որ կողմերը չեն ցանկանում մասնակցել բանակցություններին»,- եզրափակել է ՌԴ ԱԳՆ ղեկավարը։ Այնուամենայնիվ, երկու երկրների սահմանին դեռևս լարված իրավիճակ է: Բաքու-Երևան երկխոսության մեջ երրորդ կողմի դերին հավակնում է նաև ԵՄ-ն։ Ադրբեջանի և Հայաստանի ղեկավարները Եվրոպական խորհրդի նախագահ Շառլ Միշելի միջնորդությամբ արդեն երեք անգամ հանդիպել են Բրյուսելում։ Սերգեյ Լավրովը կարծում է, որ ԵՄ-ն փորձում է «ներդնել իր ջանքերը մնացած խնդիրների լուծման գործում», սակայն միջնորդական Մինսկի խումբը, որը երկար տարիներ համարվում էր Ղարաբաղյան հակամարտության կարգավորման հիմնական մեխանիզմը, «դադարեցրելէ իր գործունեությունը ամերիկացի և ֆրանսիացի մասնակիցների նախաձեռնությամբ»։
Իսկ կոնկրետ Բաքվի համար, իրենց խոսքերով, «հակամարտությունը անցյալում է», և երկիրը կենտրոնացած է «վերադարձված» տարածքների վերականգնման վրա։ Հայ քաղաքագետ Հրանտ Միքայել յանը, սակայն, չի կիսում այդ ամբողջ լավատեսությունը: Նրա խոսքով, խոսակցությունները, թե կողմերը մոտ են խաղաղության համաձայնագրի կնքմանը, «լսվում են ոչ միայն վերջին մեկուկես տարում, այլ նաև անցած բոլոր 30 տարիներին»։ «Միևնույնն է, խնդիր կմնա այն, որ հակամարտությունը կարծես թե լուծվել է թղթի վրա, բայց խաղաղություն չկա, իսկ հաշտության պայմանագիրը դրա համար բավարար չի լինի։ Ադրբեջանի ողջ օրակարգը իրական խաղաղության հետ կապ չունի: Դա ընդամենը ևս մեկ բանակցային տարր է ավելի շատ տարածքներ, ավելի շատ քաղաքական, տնտեսական և այլ զիջումներ ստանալու համար»,- iz.ru-ի հետ զրույցում ասել է փորձագետը։ Նրա խոսքով, հակամարտության միակ լուծումն այն է, «երբ կողմերը ունեն ապագայի ընդհանուր տեսլական»։
«Բայց ես այս պահին նման հեռանկար չեմ տեսնում։ Ուստի, Ռուսաստանը (որպես միջնորդ) առավել նախընտրելի է, քանի որ կարող է գոնե իր խոսքերը հիմնավորել ուժային փաստարկներով։ Բայց, հաշվի առնելով Ռուսաստանի շուրջ բոլոր աշխարհաքաղաքական ռիսկերը, այդ ճանապարհը ևս բավականին ռիսկային է»,ասել է Միքայել յանը։ Քաղաքագետ Դենիս Դենիսովն էլ iz.ru-ին ասել է, որ հայ հասարակության վերաբերմունքն է խոչընդոտում տրանսպորտային հաղորդակցությունների ապաշրջափակմանը և խաղաղության պայմանագրի կնքմանը։ Այդ երկրում Զանգեզուրի միջանցքի նախագիծն ընկալվում է որպես հերթական պարտություն, նրանց համար դա սկզբունքային պահ է։ «Քանի դեռ բնակչության վերաբերմունքը չի փոխվել, բոլոր մակարդակներում էլ արգելափակումներ են լինելու»,- եզրափակել է փորձագետը։
Մանրամասները՝ «Փաստ» օրաթերթի այսօրվա համարում
