«Այս շփումների վերջնական անկեղծությանը կդժվարանամ հավատալ, քանի դեռ գործնական հողի վրա որևէ քայլ չի արձանագրվել». «Փաստ»
Интервью
«Փաստ» օրաթերթը գրում է.
«Նիկոլ Փաշինյանի ասածները մեկնաբանելն արդեն մի տեսակ լուրջ չեմ համարում»,-«Փաստի» հետ զրույցում կարծիք է հայտնում քաղաքագետ Ստեփան ՀասանՋալալյանը՝ անդրադառնալով Փաշինյանի՝ ՀԱՊԿ-ում Հայաստանի անդամակցության սառեցման կամ էլ 2023 թ.-ին Ռուսաստանի ներկայացուցիչների կողմից Հայաստանի լեգիտիմ իշխանությունը տապալելու կոչերին:
«Բացատրեմ, թե ինչու: Այդ մարդը մի օր մի բան է ասում, մեկ էլ, հնարավոր է, հաջորդ իսկ օրը նույն երևույթի մասին այլ բան ասի: Այսինքն՝ այդ մարդու մտքերը, դատողություններն այնքան հեղհեղուկ են նույն երևույթների վերաբերյալ, որ շատ դժվար է որևէ վերլուծական միտք արտահայտել իր խոսքերի կամ կարծիքների վերաբերյալ այս կամ այն երևույթի ու հարցի շուրջ: Բայց կարող եմ մեկ բան ասել Ռուսաստանի առնչությամբ իր վարքագծի առումով: Ասում է, որ ՀԱՊԿ-ում մեր անդամակցությունը սառեցրել ենք: Ուսումնասիրել եմ և որքան կարողացել եմ պարզել, ՀԱՊԿ-ին վերաբերող փաստաթղթերում, մասնավորաբար՝ կանոնադրություն և այլն, «անդամության սառեցում» կարգավիճակ գոյություն չունի: Սա հստակեցման կարիք ունի իրավական առումով: Երկրորդ՝ որոշ ժամանակ առաջ Ռուսաստանի Դաշնության նախագահն իր հրապարակային խոսքում ասաց, որ Ռուսաստանի և Հայաստանի միջև որևէ խնդիր չկա, «մենք Նիկոլ Փաշինյանի հետ կապի մեջ ենք, պարբերաբար շփվում ենք, ինքն է զանգում, ես եմ զանգում, ինքն է գրում» և այլն: Նաև նշեց, որ Փաշինյանը վերջերս իրեն մի ծավալուն գրություն է ուղարկել որոշ հարցերի պարզաբանման հետ կապված, այսինքն՝ «որևէ խնդիր չկա»: Նիկոլ Փաշինյանի այս քայլերը, նույն ՀԱՊԿ-ի մասով հայտարարությունը լուրջ չեմ համարում»,-«Փաստի» հետ զրույցում ասում է Հասան-Ջալալյանը:
Վերջին շրջանում քննարկվում է նաև Ուկրաինայի նախագահի հնարավոր այցը Հայաստան: Շատերն իրենց անհամաձայնությունն են հայտնում՝ Ուկրաինան պատերազմի ժամանակ ֆոսֆորային զենք է մատակարարել Ադրբեջանին, իսկ պատերազմից հետո շնորհավորել նրան հաղթանակի կապակցությամբ: Զելենսկու հնարավոր այցի մասով քաղաքագետը նշում է՝ որևէ հարցի շուրջ պնդումներ անելու և ենթադրություններ առաջ քաշելու համար պետք է իր ձեռքի տակ փաստեր ունենա. «Բայց, այնուամենայնիվ, ցանկալի չէ նման երկրի ղեկավարի այցը Հայաստանի Հանրապետություն՝ ձեր իսկ նշած պատճառներից ելնելով»: Ֆրանսիայի պաշտպանության նախարարի այցը Հայաստան, համատեղ հայտարարության ստորագրումը, զենքի մատակարարումը մեկնաբանելիս կարծիքները սովորաբար երկուսն են՝ Հայաստանն ունի դաշնակից, ի դեմս Ֆրանսիայի, և երկրորդ՝ Ֆրանսիան մեր փոխարեն չի կռվելու, խոսքն ընդամենը զենքի մատակարարման մասին է: Քաղաքագետն ընդգծում է՝ հայ-ֆրանսիական հարաբերությունների մասին իր մեկնաբանությունը ներկայացնում է ադրբեջանա-արցախյան հակամարտության կարգավորման համատեքստում:
«Երբ Հայաստանը փնտրում է իր անվտանգության ապահովման, սպառազինության մատակարարման այլ հնարավորություններ, ես սա նորմալ եմ համարում: Սրա մեջ որևէ քննադատելի բան չկա, պետք է ունենանք զենքի մատակարարման տարբեր աղբյուրներ: Բայց կարծում եմ, որ զենքի մատակարարման հարցերը հրապարակային անելը տեղին չէ, որովհետև մեր ասածն ու գործողությունները միայն մենք չենք լսում և տեսնում, մեր թշնամիները ևս աչալրջորեն մեզ հետևում են, թե ինչ և ումից ենք ձեռք բերում:
Ադրբեջանը աշխարհի տարբեր երկրներից սպառազինություն է ձեռք բերում, մենք այդ բոլորի մասին գիտե՞նք, իհարկե, ոչ: Հաջորդիվ՝ Ֆրանսիայի՝ մեզ օգնելու անկեղծության և պատրաստակամության մասին: Ֆրանսիան աշխարհի միակ երկիրն է, որի օրենսդիր մարմնի երկու պալատներն ընդունել են Արցախի Հանրապետության անկախությունը ճանաչելու մասին բանաձևը: Դրանով իրենք կոչ են արել Ֆրանսիայի գործադիր իշխանությանը՝ կառավարությանը, ճանաչել Արցախի Հանրապետության անկախությունը, բայց Ֆրանսիայի գործադիր իշխանությունն այդ քայլը չի արել:
Քաղաքակիրթ մարդկության աչքի առաջ տեղի էր ունենում և տեղի ունեցավ արցախահայության ցեղասպանություն: Ցեղասպանությունը միայն մարդու ֆիզիկական ոչնչացումը չէ, «Ցեղասպանության կանխարգելման մասին» ՄԱԿ-ի կոնվենցիայի համաձայն, ցեղասպանություն է համարվում նաև այն երևույթը, երբ ստեղծում են որոշակի հատուկ պայմաններ որևէ էթնիկ հանրության համար, որպեսզի այդ հանրությանը լիովին կամ մասնակի ոչնչացնեն: Հիմա Արցախի հայության համար ստեղծվել էր այդպիսի իրավիճակ՝ ինն ամիս արցախահայությունը սովահարության էր մատնված Ադրբեջանի կողմից: Եթե Ֆրանսիան լիովին անկեղծ էր իր մտադրություններում, պետք է ճանաչեր Արցախի Հանրապետության անկախությունը և, բացի այդ, պատժամիջոցներ սահմաներ Ադրբեջանի նկատմամբ:
Օրինակ՝ հայտարարեր էմբարգո Ադրբեջանից ներմուծվող գազի, նավթի և այլնի առնչությամբ: Արե՞լ են նման քայլ, ոչ: Միջազգային հանրությունը՝ հավաքական առումով, և որպես դրա առանձին ներկայացուցիչ՝ Ֆրանսիան, չեն արել նման բան: Հետևաբար՝ կհավատամ միջազգային հանրության դիրքորոշման, մոտեցումների, հայացքների անկեղծությանն այն պարագայում, երբ միջազգային հանրությունը հավաքական առումով և նրա առանձին ներկայացուցիչները գործնականում քայլեր կկատարեն, մասնավորապես՝ էմբարգո սահմանել Ադրբեջանից ներմուծվող գազի, նավթի վրա, այսինքն՝ տնտեսական պատժամիջոցների սահմանում: Այս դեպքում կարելի է խոսել նրանց անկեղծության մասին: Այս շփումների վերջնական անկեղծությանը կդժվարանամ հավատալ, քանի դեռ գործնական հողի վրա որևէ քայլ չի արձանագրվել»,-նշում է մեր զրուցակիցը:
Օրեր առաջ Մյունխենում տեղի ունեցան Փաշինյան-Ալիև, իսկ փետրվարի 28-29-ին Բեռլինում՝ Միրզոյան-Բայրամով հանդիպումները: «Կարծում եմ, որ ԱԳ նախարարների հանդիպման ժամանակ Ադրբեջանը կրկին առաջադրելու է իր պայմանները, մասնավորաբար՝ Հայաստանի Սահմանադրության մեջ փոփոխություն կատարելու պայմանը, և ինչպես իր վերջին հարցազրույցներից մեկում օկուպանտ և ցեղասպան Ադրբեջանի սուլթան Իլհամն էր ասել՝ «ադրբեջանական ութ գյուղերի՝ անկլավների վերադարձի» հարցը: Նա ասել էր, որ այդ հարցը մշտապես իրենց օրակարգում է, և ամեն հանդիպման ժամանակ ինքը այդ հարցը բարձրացնում է: Ենթադրում եմ, որ հենց այդ հարցերն են լինելու Միրզոյան-Բայրամով հանդիպման ժամանակ քննարկման առարկա:
Կարծում եմ, որ նույն խնդիրներն էր Ադրբեջանը բարձրացրել նաև Նիկոլ Փաշինյանի հետ Մյունխենում կայացած հանդիպման ընթացքում: Բայց նաև կդժվարանամ ասել, թե կոնկրետ ի՞նչ խնդիրներ, քանի որ այդ հանդիպումից առանձնապես ինֆորմացիա հայտնի չէ: Պետք է տեղեկատվություն լինի, որ հնարավոր լինի դրա հիման վրա կարծիք արտահայտել: Նման բազմաթիվ հանդիպումներ են լինում: Նիկոլ Փաշինյանը վերադառնում է Հայաստան և ասում՝ այսինչի մասին խոսեցինք: Դուք վստա՞հ եք, որ նա հենց այդ հարցի մասին է խոսել և դրա մասին է ներկայացնում: Իհարկե, ոչ: Այդ զրույցը տեղի է ունենում, օրինակ՝ երկու հոգու միջև՝ իր և Իլհամ Ալիևի: Հիմա ո՞վ կարող է ասել, թե ինչ են իրենք խոսել և այդ խոսքի վերջում ի՞նչ են պայմանավորվել:
Նիկոլ Փաշինյանի վարած քաղաքականությունը առանձնապես ադրբեջանա-արցախյան հակամարտության կարգավորման առնչությամբ ինձ լավատեսություն չի ներշնչում, որ նա կարող է Հայաստանի Հանրապետության ազգային, պետական շահերի սպասարկման ուղղությամբ որևէ դրական քայլ կատարել: Նիկոլ Փաշինյանի հետագա պաշտոնավարման պարագայում առավելապես սպասարկվելու են թուրք-ադրբեջանական տանդեմի շահերն՝ ի հաշիվ օկուպացված Արցախի Հանրապետության և մասամբ օկուպացված Հայաստանի Հանրապետության ազգային, պետական շահերի: Ուսումնասիրելով Նիկոլ Փաշինյանի հետագիծը, գալիս եմ այդ եզրահանգմանը»,-եզրափակում է Ստեփան Հասան-Ջալալյանը:
Մանրամասները՝ «Փաստ» օրաթերթի այսօրվա համարում
