Orer.am-ը զրուցեց արաբագետ Արմեն Պետրոսյանի հետ:
- Ըստ որոշ փորձագետների, եթե Ֆրանսիան կոմպրոմիսի գնա ֆրանսիայում ապրող մուսուլմանների հետ, դա կնշանակի տեղ տալ իսլամի քաղաքականությանը: Դուք ի՞նչ կասեք այս մասին:
-Ըստ իս՝ հարցն իր մեջ երկու ենթաշերտ է բովանդակում: Նախ պետք է հասկանալ, թե ի՞նչ է ասել «հաշվի նստել» մահմեդականների հետ, որոնց էական մասը հանդիսանում է Ֆրանսիայի քաղաքացի, իսկ մյուս մասն այդ երկրում հաստատվել է փախստականի կարգավիճակով։ Այս երկու հատվածն էլ փորձում են ապրել և հարգել այդ պետության օրենքները, օգտվել այդ իրավունքներից՝ ստանձնելով այն պարտականությունները, որոնք իրենց ընձեռնվել են: Այս տեսանկյունից, ցանկացած պետություն, ցանկացած հասարակություն, առավել ևս, երբ դրանք շարժվում են ժողովրդավարության, մարդու և քաղաքացու հիմնարարար իրավունքների և ազատությունների սկզբունքներով, առնվազն պարտավոր են հարգել սեփական քաղաքացուն, նրա սոցիալական, մշակութային, ինչպես նաև կրոնական արժեքներն ու օրինական պահանջները: Այս համատեքստում, նույն Ֆրանսիայի պարագայում, որտեղ ապրող շուրջ 5 մլն մահմեդականներից թեպետ միայն 30 %-ն է փորձում պահպանել կրոնական սկզբունքները և նրանց համար առաջնային են հենց իսլամի արժեքները, սակայն այս պարագայում չի կարելի հաշվի չնստել այդ հանգամանքի հետ և իրականացվող քաղաքականության հիմքում ունենալ այն համոզմունքները, որ դա չի առաջացնի տարաձայնություններ հասարակության առանձին շերտերի շրջանում:
Հարցի մյուս բաղադրիչը վերաբերում է ամբողջ աշխարհում իսլամական ծայրահեղական տրամադրությունների աճին, իսկ դրա հիմնապատճառներից մեկն էլ նույն եվրոպական պետությունների, ԱՄՆ-ի, նրանց հարող ուժերի կողմից արդեն տևական ժամանակ իրականացվող քաղաքականությունն է Մերձավոր Արևելքում, Հյուսիսային Աֆրիկայում։ Իրենց վարած ուղեգծին ընդդիմացող տարածաշրջանային մի շարք վարչակարգերի տապալմանը նպաստելու իրողությունը հանգեցրել է նրան, որ ստեղծված քաոսային իրավիճակն իրենց շահերին են ծառայեցնում ծայրահեղական տարրերը, որոնք իրենց պայքարը փորձում են իրականացնել թե′ բուն ռազմական գործողությունների թատերաբեմում, թե′ դրանից շատ հեռու՝ օգտագործելով սեփական ողջ ներուժը և ներկայացնելով այդ պայքարը սեփական գաղափարական հիմնավորումներով․ միաժամանակյա պայքար և′ մերձավոր, և′ հեռավոր թշնամու դեմ: Հենց այս հարցում է, որ պետք է վերանայվի Արևմուտքի վարած քաղաքականությունը՝ ծայրահեղական ուժերի դեմ առավել գրագետ պայքար մղելու հարցում: Այդ պայքարը պետք է մղվի ոչ թե ուղղակի, այլ առավելապես տարածաշրջանի չափավոր և աշխարհիկ ուժերի հետ ավելի արդյունավետ համագործակցության միջոցով:
- Թուրքիայի արտաքին գործերի նախարար Չաուշօղլուն, իր, այսպես կոչված, «դատապարտող» ելույթը սկսեց խոսքերով, որ Եվրոպայում օրեցօր աճում է իսլամատյացությունը և պետք է պայքարել դրա դեմ․ Եվրոպայի թշնամական վերաբերմունքն է, որ մարդկանց մոտ զայրույթ է առաջացնում, պետք է դրա մասին էլ մտածել: Ի՞նչ էր սա նշանակում, արդյո՞ք Թուրքիան սրանով մեսիջ էր հղում Եվրոպային, որ կաջակցի գրոհայիններին:
-Թուրքիան դարձյալ դիմում է այդ երկրի համար արդեն ավանդական դարձած գործելաոճին՝ «պղտոր ջրում ձուկ որսալու» քաղաքականությանը: Տվյալ պարագայում, պաշտոնական Անկարայի և հատկապես Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանի գլխավորած վարչակազմի քաղաքական օրակարգի առաջնային նպատակներից մեկն էլ մշտապես եղել է իսլամական աշխարհի առաջնորդի դերը ստանձնելու ուղղությունը: Եվ հենց այս համատեքստում պետք է դիտարկել թուրքական տարբեր աստիճանի պաշտոնյաների հռետորաբանությունը, և Թուրքիայի քաղաքականությունը` տարածաշրջանում ծավալվող գործընթացներում։ Հատկապես Անկարայի երկդիմի դերակատարությունը նկատելի էր սիրիական ճգնաժամում, պաղեստինաիսրայելական հիմնախնդրի շրջանակներում և այլն: Իսկ ինչ վերաբերում է իսլամական ծայրահեղականներին աջակցելու հարցին, ապա առնվազն վերջին երեք տարիների ընթացքում թուրքական իշխանությունները նման քաղաքականություն են իրականացնում Սիրիայի դեպքում: Թուրքական հատուկ ծառայությունները ծայրահեղական տարբեր կառույցների հետ աշխատելու, դրանց գործունեությունը սեփական շահերին համապատասխան ուղղորդելու հարուստ փորձ ունեն, որն անհրաժեշտության դեպքում կարող են օգտագործել երկրագնդի տարբեր հատվածներում:
- Շեյխ Խարիս ան-Նազարին հայտարարել է, որ Ֆրանսիայում սպասվում են ահաբեկչական նոր հարձակումներ. «Դուք չեք գտնվի անվտանգության մեջ, քանի դեռ պայքարում եք Ալլահի, նրա առաքյալների ու հավատացյալների դեմ»: Ի՞նչ սպասենք: Հնարավո՞ր է, որ այս վիճակում սկսվի 3-րդ համաշխարհային պատերազմ:
-Այն, որ ոչ միայն Ֆրանսիայում, այլև ամբողջ Եվրոպայում և ընդհանրապես աշխարհի այլ հատվածներում առկա է բավականաչափ բարձր ահաբեկչական սպառնալիք, ակնհայտ է, դա գիտակցում են և դրա դեմ փորձում են պայքարել իրավասու ծառայությունները: Իսկ ալ-Նազարիի և մուսուլմանական ծայրահեղ արմատականության այլ քարոզիչների նմանօրինակ հայտարարությունները ոչ թե պատճառ են, այլ ընդամենը առիթ: Պատճառն, ինչպես արդեն նշեցի, ամբողջ աշխարհում իսլամական ծայրահեղ արմատական տրամադությունների մեծ աճն է, որը պայմանավորված է Մերձավոր Արևելքում ծավալվող գործընթացներով՝ Արևմուտքի դերակատարությամբ, «Իսլամական պետության» ստեղծմամբ, իսլամական ծայրահեղ արմատական կառույցների միջև նկատվող մրցակցությամբ և այլն:
Այստեղ ինչն է կարևոր, որ նման բովանդակությամբ կոչերը և ընդհանրապես ծայրահեղական գործողությունները՝ տվյալ դեպքում ահաբեկչական բռնարարքները, հանգեցնում են տրամագծորեն հակառակ արդյունքի՝ ծայրահեղականության դեմ ավելի միասնական և առարկայական պայքարի: Իսկ Արևմուտքում անհատական և համայնքային իրավունքների պահպանության առվել արդյունավետ ճանապարհ կա՝ ի դեմս բողոքի տարաբնույթ գործողությունների, իրավական, դատական գործընթացների և այլն:
Եվ այս համատեքստում, գուցե, «համաշխարհային պատերազմ» բնորոշումը մի քիչ վերամբարձ է հնչում, մինչդեռ բավականին լուրջ ռազմական հակամարտության, որը ուղեկցված կլինի նույնքան լուրջ գաղափարական հիմնավորումներով, իմ խորին համոզմամբ՝ ականատես կլինենք:
Հարցազրույցը` Ռազմիկ Մարտիրոսյանի