«Հանուն այդ կեղծ բարեկեցության՝ փորձում են գրպանը և հայրենիքը նույնականացնել». «Փաստ»
Interview
«Փաստ» օրաթերթը գրում է
Այս պահին բոլոր կողմերն այնպես են անում, որ Արցախը, ի վերջո, ընդունի մարդակեր Ադրբեջանի մարդասիրական օգնությունները։ Ի դեպ, Արցախի ներսում էլ կան ուժեր, որոնք կողմնակից են նշվածին։ «Փաստի» հետ զրույցում նման կարծիք է հայտնել իրանագետ Հարութ Արթին Առաքելյանը։
«Իրենց հայտարարություններով վերոնշյալին աջակցում են նաև Հայաստանի իշխանությունները. աննախադեպ է, երբ իշխանությունը հայտարարում է, թե՝ «Արցախն Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականության մաս է», «ոչ մի ինքնորոշման խնդիր չի եղել, այլ եղել է բնակիչների անվտանգության հարց»։ Այս ամենը կեղծ օրակարգ է, որը տիրաժավորում է իշխանությունը։ Ինչ վերաբերում է միջազգային հանրությանը, ապա եթե որևէ մեկն իր սեփական տունը չի պահում, հնարավոր չէ հարևանից այն պահելու ակնկալիք ունենալ։ Այս համատեքստում չենք կարող մեղադրել Իրանին, միջազգային հանրությանը, Եվրոպային։ Չենք կարող մեղադրել միջազգային հանրությանն այն բանի համար, որ ադրբեջանամետ դիրքորոշում ունեն։ Իրենք իրենց վերլուծությունները, հայտարարություններն ու կոչերն անում են իրողություններից դրդված։ Այս դեպքում իրենք կանեն հայտարարություններ միայն խաղաղության ու խաղաղ ապրելու մասին։ Նույն Իրանից, Ֆրանսիայից կամ ցանկացած այլ երկրից չեն կարող գալ ու ասել՝ «Ճիշտ է, ուզում եք Արցախը հանձնել Ադրբեջանին, բայց մի հանձնեք»։ Մեծ հաշվով, եթե ներքաղաքական դաշտում ինչ-որ բան փոխվի, կարող ենք ինչ-որ փոփոխությունների ակնկալիք ունենալ, իսկ մինչև այս պահը գործընթացները, ցավոք, Արցախի հանձնմանն են տանում»,-նշեց մեր զրուցակիցը։
Նրա խոսքով, առհասարակ բոլոր երկրները իրողությունները դատում են՝ հաշվի առնելով տվյալ երկրի ժողովրդի դիրքորոշումը։ «Եթե ժողովուրդն ասում է՝ պինդ կանգնած ենք, մահվան գնով պատրաստ ենք պաշտպանել մեր հողը, այլ երկրները իրենց կուրսը մի քիչ փոխելու են։ Մինչդեռ, Հայաստանի Հանրապետությունը, որպես մայր երկիր, հրաժարվում է իր պատմական մի հատվածի տարածքից։ Ու սա արվում է հանուն կեղծ բարեկեցության։ Հանուն այդ կեղծ բարեկեցության՝ Հայաստանի իշխանությունները փորձում են գրպանը և հայրենիքը նույնականացնել։ Ժողովրդին ասում են՝ հայրենիքի մի մասը տալով՝ կարող եք լավ փողեր աշխատել, ասում են նաև, թե՝ «տնտեսական խաչմերուկի վրա ենք նստելու»։
Երբ պաշտոնական Երևանից նման հայտարարություններ են հնչում, արտաքին դաշտից ոչ ոք ոչինչ չի կարող անել։ Այս պարագայում, սակայն, գրեթե բոլորն իրենց շահը կփնտրեն հենց Ադրբեջանում։ Կփորձեն ինչ-որ պայմանագրեր, համաձայնագրեր կնքել հաղթողի հետ։ Իսկ միայն «անկլավները» հանձնելով՝ մեր երկիրն անպիտան են դարձնելու նաև «Հյուսիս-Հարավ» ու նման բոլոր այլ հեքիաթների առումով, որոնք հրամցնում են ժողովրդին։ Նույն «Հյուսիս-Հարավի» համար այլ շահագրգիռ երկրներն Ադրբեջանի հետ են աշխատելու, ենթակառուցվածքներ են պատրաստելու, իսկ մեր երկու միջազգային մայրուղին «անկլավների» տակ հանձնելով՝ Հայաստանի իշխանությունները ժողովրդին կրկին ասելու են՝ «դե, ոչինչ, լեռների արանքով մի նոր ճանապարհ կբացենք»,-ընդգծեց իրանագետը։
Նրա խոսքով, թուրք-ադրբեջանական տանդեմի այսօրվա նպատակներն ամենևին նոր չեն ձևավորվել։ «Շահան Նաթալին լավ նկարագրել է, թե ինչ նպատակներ են ունեցել թուրքերը, ինչպես են ցանկացել Հայաստանով անցնել, տեղավորվել այստեղ։ Բայց ժամանակին եղել են Գարեգին Նժդեհներ, Անդրանիկներ, Դրոներ, որոնք պահել ու պահպանել են հայրենիքը։ Այսօր մեզ համար նորություն չէ, որ թուրքերը ակնկալիք ունենք նաև Սյունիքի հարցով։ Իրենք բացահայտ հայտարարում են, թե կա ինչ-որ «քաղաքական միավոր»՝ «Արևմտյան Զանգեզուր» կոչվածը, ինչն իրենք փորձում են տիրաժավորել ու տարածել նաև աշխարհում։ Իրականում այնպես չէ, որ տվեցինք, ամեն ինչ վերջանալու է, կոմֆորտի մեջ ապրելու ենք։ Թշնամու ախորժակը բացվելու է, ավելին է պահանջելու»,-շեշտեց նա։
Ըստ Հարութ Արթին Առաքելյանի, Բաքվի հայտարարություններն այսօր մի քանի նպատակ ունեն։ «Հիմա Արցախին կոչ են անում բանակցել Բաքվի հետ։ Եթե Արցախի ժողովուրդը դեմ է, հիմա սովի են մատնելու, ու դրանից հետո չակերտավոր մարդասիրական ապրանքներ են անցկացնելու Ակնայով։ Այդ դեպքում արդեն բանակցությունները պարտադրված են լինելու։ Այսինքն, եթե այսօր հացն ընդունեցիր, վաղը պետք է նստես ու բանակցես։ Հետո բոլորը կգան ու կասեն՝ դե, Ադրբեջանի ներքին հարցն է։ Մեծ հաշվով, Արցախի կարգավիճակի նշաձողի հետ իջեցվեց նաև մեր կարգավիճակը։ Հիմա Ադրբեջանն ասում է՝ «չես բանակցում, սովի կմատնեմ»»,-ասաց նա։
Իրանագետի խոսքով, միայն Արցախի ժողովուրդը չէ, որ պետք է գիտակցի, թե ինչ է կատարվում. «Այսօր Հայաստանի Հանրապետության ժողովուրդը պետք է հասկանա, որ հաջորդն ինքն է շրջափակման մեջ հայտնվելու, հաջորդն ինքն է մարդասիրական բեռների սպասելու։ Մենք դիտորդի կարգավիճակով Արցախի ժողովրդին չենք կարող մենակ թողնել։ Երևանում՝ օպերաներում, հրապարակներում, փարթիներ ենք անում, բայց այն, ինչ ունենք, ոչ թե միայն Արցախի ժողովրդի, այլ ողջ հայության հարցն է։ Եթե հայությունը շարունակի դիտորդի դերում լինել, վաղ թե ուշ պետականություն չի ունենալու։ Գնչուի պես կրկին երկրից երկիր, համայնքից համայնք է գնալու, այլոց մեջ ապրելով, տան պատուհաններին Սիսն ու Մասիսը նկարելով՝ ինչ-որ եկեղեցի, դպրոց է կառուցելու։ Արցախի ժողովուրդն այդքանով հանդերձ պայքարում է, բայց եթե իրենց մենակ թողնենք, այս ամենի դեմ երկար գոյատևել չեն կարող»։
Իրանագետի հետ զրույցում անդրադարձանք նաև ՀՀ և Իրանի ԱԳ նախարարների վերջին հանդիպմանը Թեհրանում, որտեղ հնչեցին մի քանի հայտարարություններ։ Հարութ Արթին Առաքելյանը շեշտեց, որ, բնականաբար, շատ մանրամասներ չեն բարձրաձայնվել, բայց կարող ենք մի քանի հանգամանք առանձնացնել։ «Արարատ Միրզոյանը հայտարարեց, որ Հայաստանն Իրանի դեմ աշխատելու տարածք չի դառնալու։ Մինչ այդ ենթադրվում էր, որ այցելելով Թեհրան և Մոսկվա՝ հայկական կողմը փորձելու է բացատրություններ և երաշխիքներ տալ, որ տարածաշրջանում հակաիրանական կամ հակառուսական ինչ-որ շարժման մաս չի դառնալու։ Այս հավաստիացումները, սակայն, կրկին կեղծ են, քանի որ այդ սցենարը, այսպես թե այնպես, կարող է իրականություն դառնալ։ Այս պահին պարզապես դիվանագիտական հայտարարություններ են անում, բայց վաղն էլ կասեն՝ չկարողացանք դիմադրել ճնշումներին, հանձնվեցինք թուրք-բրիտանական ինչ-որ նախագծի, որը տարածաշրջանում Ռուսաստանի դեմ է լինելու»,ընդգծեց իրանագետը՝ նկատելով, որ Հայաստանի իշխանություններն իրենց հայտարարություններով փորձում են հանգստացնել Իրանին։
«Փորձում են ցույց տալ, թե այս ամենն իրենց դեմ չէ, բայց իրականում հակառակն է։ 2020-ի Արցախյան պատերազմի հատկապես սկիզբը ավելի շատ հենց Իրանի դեմ էր, որովհետև հետո Իրանի սահմանին Իսրայելի դերի մեծացմանն ականատես եղանք։ Մեր գրավյալ տարածքների հարավային շրջանը հանձնվեց Իսրայելին, այնտեղ երկու օդանավակայան կառուցվեց։ Մարդ չի ապրում, բայց երկու օդանավակայան կա. սա ինչ-որ ռազմական նախագծի նախերգանք է։ Ինչ էլ ասեն իրանական կողմին, որքան էլ համոզեն, թե իրենց քայլերն Իրանի դեմ չեն, ու մենք պարզապես խաղաղություն ենք ուզում, չեմ կարծում, թե Իրանում հավատալու են այդ խոսքերին։ Խոսքը մի երկրի մասին է, որը 3000-4000 տարի անդադար դիվանագիտություն է ունեցել։ Իհարկե, Իրանում նոր դիվանագետ կամ պաշտոնյա դարձած անձի խոսքերին չեն խաբվելու»,-հավելեց նա։
Անդրադառնալով իրանական կողմի արձագանքներին՝ նա ընդգծեց. «Իրանից կլսենք հայտարարություններ, որտեղ կասեն՝ թող Ադրբեջանը Արցախի ժողովրդին անվտանգության երաշխիքներ, մշակութային ինքնավարություն տա։ Մենք նման հայտարարություններ կլսենք, որովհետև Հայաստանի իշխանություններն իրենք են արտահայտվել այդ մասին։ Իսկ ինչո՞ւ 30 տարի Իրանը չէր խոսում այդ թեզերի մասին, իր հարևանությա՞մբ չէր Արցախը, իհարկե՝ այո։ Իրանը Հայաստանի տարածքով անգամ տնտեսական կապ էր պահպանում Արցախի հետ։ Բայց հիմա, երբ ՀՀ-ում ասում են՝ «Արցախն Ադրբեջան է», իրանական կողմից այլ բան չենք լսելու։ Այդուհանդերձ, դիվանագիտական, արարողակարգային խոսքերից անդին, իրենք նաև շատ լավ են հասկանում, թե ինչ խաղ է տեղի ունենում տարածաշրջանում։ Հասկանում են, որ այդ խաղին մասնակցում է նաև Հայաստանը։ Իրենց ներկա ազգային անվտանգության հայեցակարգում նշված է, որ ամենավստահելի սահմանը Իրանի համար ՀՀ-ի հետ սահմանն է։ Կարծում եմ՝ հաջորդ հայեցակարգում կվերանայեն այդ դրույթը, որովհետև Հայաստանն էլ է միացել Իրանի դեմ խաղին»։
Մանրամասները՝ «Փաստ» օրաթերթի այսօրվա համարում
