Այսօր առավոտից Երևանի մի շարք տոնավաճառների աշխատակիցներ համատարած գործադուլ են հայտարարել: Խնդիրն այս տարվա հոկտեմբերի 1-ից ուժի մեջ մտնող «Շրջանառության հարկի մասին» ՀՀ փոփոխված օրենքն է: Որն է տոնավաճառների առեւտրականների բողոքի մտահոգությունն ու տրամաբանությունը:
Շուրջ 40 հազար առեւտրային գործունեություն իրականացնողների համար շրջանառության հարկի դրույքաչափը 3,5 տոկոսից կնվազեցվի 1 տոկոսի: Սա նոր կառավարության կողմից հարկային օրենսդրության կարեւոր փոփոխություններից մեկն է, որը նպատակ ունի թեթացնել փոքր եւ միջին բիզնեսի, մասնավորապես առեւտրային գործունեություն իրականացնողների բեռը: Կառավարության գնահատկանով, շրջանառության հարկի այս թեթեւացումը պետական բյուջեն կզրկի 8 մլրդ դրամ եկամուտներից:
Որն է այս փոփոխությունների տրամաբանությունը: Հարկային բեռը թեթեւացնելով՝ կառավարությունը նպատակ է հետապնդում բացահայտել այն ստվերը, որ խոշոր բիզնեսը առավելապես տոնավաճառների միջոցով շարունակում է պահպանել: Դրա հետեւանքով, բացի ստվերային մեծածավալ շրջանառությունից, նույն տոնավաճառները կեղծված կամ մաքսանենգորեն ներկրված բազմաթիվ ապրանքների վաճառքի վայր է դառնում: Այս երեւույթների դեմ պայքարելու հնարավորություն ունենալու համար, հարկային բեռի թեթեւացմանը զուգահեռ, կառավարությունը փոքր ու միջին ձեռնարկությունների համար փաստաթղթաշրջանառությունը դարձրել է պարտադիր: Այսինքն, առեւտրային գործունեություն իրականացնողները պարտավոր են իրենց մատակարարներից ստանալ մատակարարված ապրանքի վերաբերյալ փաստաթուղթ` հաշիվ-ապրանքագիր կամ ՀԴՄ կտրոն: Փաստաթղթի բացակայության դեպքում սահմանված են պատժամիջոցներ: Մինչեւ 2015-ի հունվարի 1-ը սուբյեկտը նախ կնախազգուշացվի, երկրորդ խախտման դեպքում` կտուգանվի 20 հազար դրամով, երրորդ խախտման դեպքում կկիրառվի 5 տոկոս շրջանառության հարկ, իսկ չորրորդ խախտման դեպքում տնտեսվարող սուբյեկտը կհայտնվի ավելացված արժեքի հարկի դաշտում: 2016-ի հունվարի 1-ից, եթե ՓՄՁ-ն չունենա փաստաթղթաշրջանառություն, նախազգուշացումն ու տուգանքը կհանվեն, տնտեսվարողն առաջին խախտման դեպքում կվճարի ավելի բարձր` 5 տոկոս շրջանառության հարկ, իսկ երկրորդ խախտման դեպքում` կհայտնվի ավելացված արժեքի հարկի (ԱԱՀ) դաշտում: Ինչպես արդեն նշվեց, տոնավաճառային առեւտրի ստվերի թելերը տանում են դեպի խոշոր ներկրողներ: Առանց այստեղ փաստաթղթաշրջանառություն բացահայտելու, ստվերի դեմ պայքարը կդառնար պայքար հողմաղացների դեմ, այսինքն` անօգուտ եւ անիմաստ:
Տարիներ շարունակ հասարակությունը դժգոհում է, որ հարկային բեռը ընկած է մանր ու միջին ձեռնարկատերերի ուսերին: Ավելին, մշտապես օրվա հրամայական է համարվում պայքարը ստվերի դեմ: Այսօր, համենայն դեպս, առաջին քայլերն արվում են: Ինչի՞ց են դժգոհում առևտրականները, վախենում են, որ առավել շատ հա՞րկ կմուծեն: Այդ խնդիրը լուծված է, ընդհակառակը՝ առեւտրային գործունեություն իրականացնողների համար շրջանառության հարկի դրույքաչափը 3,5 տոկոսից կնվազեցվի 1 տոկոսի՝ բյուջեին հասցնելով շուրջ 8 մլրդ դրամի վնաս: Մի փոքր հետևենք թվերի տրամաբանությունը և կհասկանանք, որ օգտագործելով առևտրականների անտեղյակությունն ու ցանկացած արմատական փոփոխությունից և հարկային դաշտը բարելավելուց սարսափելու նրանց բնավորությունը՝ անբարեխիղճ խոշոր հարկ վճարողները ձգտում են նրանց ձեռքով կրակից շագանակ հանել:
Բանն այն է, որ առեւտրային գործունեություն իրականացնողների համար շրջանառության հարկի դրույքաչափը 3,5 տոկոսից 1 տոկոսի հասցնելով՝ կառավարությունը մանր ու միջին տնտեսվարողներին ապահովագրում է հնարավոր կորուստներից և ռիսկերից: Խոշոր հարկատուների մոտ խուճապ է, որովհետև մի կողմից կաշկանդված են վարչապետին տված խոստմամբ՝ գործել հարկային դաշտում, մյուս կողմից այլևս խուսանավելու տեղ չունեն, որովհետև առանց փաստաթղթաշրջանառության իրենց ապրանքները իրացնելու հիմնական և ամենախոշոր դաշտը շարունակում են մնալ տոնավաճառները: Եվ ահա, նրանք առևտրականների մեջ կեղծ խուճապ տարածելով՝ փորձում են ճնշում գործադրել կառավարության վրա և խուսափել հարկային դաշտ մտնելուց:
Հիմա ուզում եմ հասկանալ տրամաբանությունը. մշտապես դժգոհում ենք ստվերից և մանր ու միջին բիզնեսի ծանր հարկային բեռից, սակայն ստվերի դեմ պայքարի ռեալ քայլերի և վերջիններիս բեռի թեթևացմանը զուգընթաց ակցիաներ ենք անում՝ պահանջելով ամեն ինչ թողնել այնպես, ինչպես կա: Նշանակում է, որ կամ մանր առևտրականներին լավ էլ ձեռնատու է ստվերի առկայությունը և նրանց բողոքներն ու նվնվոցները կեղծ են, կամ էլ խոշորները մշտապես կարողանում են օգտագործել մարդկանց կիսասոված վիճակը և նրանց օգտագործել ամեն պահի, իրենց յուրաքանչյուր շահի սպասարկման համար...
Անդրանիկ Բարսեղյան